Kazakça atasözü ve deyimlerde eskicil unsurlar
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2018
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Bir lehçede aktif olan bir sözü başka bir lehçenin deyimlerinde, atasözlerinde, ikilemelerinde, ağızlarında bulmak mümkündür. Kazak dilinin deyimlerinde, atasözlerinde, ikilemelerinde, ağızlarında kullanılıyor olsa bile, Kazakça edebî dilinde kullanılmayan ve bir Kazak için anlamı bilinmeyen birtakım sözcükler mevcuttur. Bu sözcüklerin kaynağını anlayabilmek için yaşayan veya tarihî Türk lehçelerine başvurmak gerekir. Türkiye Türkçesindeki su uyur düşman uyumaz atasözünde yer alan "su" sözcüğü, bildiğimiz "su" (içecek) anlamında olmayıp, Eski Türkçede "asker" anlamına gelen 'sü' sözüdür. Yanar döner deyiminde de "döner" sözü edebî dilde bilinen bir sözdür ancak "yanmak" fiilinin de "dönmek" fiiliyle eş anlamlı olduğunu diğer bazı Türk lehçelerinde de "dönmek" anlamında kullanılmasından dolayı anlayabiliriz. Kazakçada da buna benzer örneklere rastlamak mümkündür. Bundan dolayı Kazakça deyimlerinden bazı örnekleri göz önünde tutarak, tek başına anlamı anlaşılamayan, deyimler dışında edebî dilde kullanılmayan bazı kelimeleri kelimeleri Türk lehçeleri yardımıyla açıklamaya çalıştık. Bir örnek: Türk yazı dilleri ve ağızlarında "ses" anlamında birçok söz vardır: tawış (dowıs, dawıs, dawış), ün, avaz (awaz, awez), kü, çaw, ses. Bunların içinde "ses" Oğuzcaya özgü bir sözdür, diğerlerinde yoktur. Kazakçada ise bu anlamda dawıs kullanılır. Bununla birlikte, Kazakça bir deyimde "ses" sözcüğüne rastlanır: ses körsetüw "ses vermek". Tek başına iken bir anlamı olmayan ve sadece budeyimde geçen "ses" kelimesini Türkiye Türkçesindeki anlamımdan dolayı anlayabiliriz. Bu tezde, yukarıdaki örnekte olduğu gibi Kazak edebî dilinde tek başına kullanılmayan ancak deyimlerde anlam kazanan sözcükler Türk lehçelerinde anlamlarıyla açıklanmaya çalışılmıştır.
One of the special features which divides Turkic languages from each other has been used different words in Turkic languages. An active word in one Turkic language may not be an active another one, such words may be found as archaic words in idioms, proverbs and dialects, too. We must refer to materials of modern Turkish languages, in order to discover the meaning of archaic words. One example: in Turkic languages and dialects we can see many words which carry the same meaning of the word "voice": tauysh (tauys, dauys, dauysh, dovysh); un, avaz (auez, auyz); kui, chau, ses. Including "ses" is one of the words which belongs to the Oguz dialects, but it is not used individually in other Turkic languages. And the word "dauys" has been used in the Kazakh language in this sense. At the same time in idioms of the Kazakh language we can see the word "ses": ses korsetu "to dispute, to resist". The word "ses" which does not have the meaning when it is used separately and which is found only in idioms, will be understood through the meaning which is given in the modern Oghuz Turkish languages. And the word "dauys" has been used in the Kazakh language in this sense. At the same time in idioms of the Kazakh language we can see the word "ses": "seskorsetu" (to dispute, to resist). The meaning of the word "ses" which does not have the meaning when it stays lonely and which is found only in idioms will be able to understand through the meaning which is given in the modern Turkish language. In this thesis we tried to explain the words, which in the example was shown above, in the Kazakh standard language was not used lonely and expressed the meaning only when it was used in idioms on the basis of the meanings in the Turkic languages.
One of the special features which divides Turkic languages from each other has been used different words in Turkic languages. An active word in one Turkic language may not be an active another one, such words may be found as archaic words in idioms, proverbs and dialects, too. We must refer to materials of modern Turkish languages, in order to discover the meaning of archaic words. One example: in Turkic languages and dialects we can see many words which carry the same meaning of the word "voice": tauysh (tauys, dauys, dauysh, dovysh); un, avaz (auez, auyz); kui, chau, ses. Including "ses" is one of the words which belongs to the Oguz dialects, but it is not used individually in other Turkic languages. And the word "dauys" has been used in the Kazakh language in this sense. At the same time in idioms of the Kazakh language we can see the word "ses": ses korsetu "to dispute, to resist". The word "ses" which does not have the meaning when it is used separately and which is found only in idioms, will be understood through the meaning which is given in the modern Oghuz Turkish languages. And the word "dauys" has been used in the Kazakh language in this sense. At the same time in idioms of the Kazakh language we can see the word "ses": "seskorsetu" (to dispute, to resist). The meaning of the word "ses" which does not have the meaning when it stays lonely and which is found only in idioms will be able to understand through the meaning which is given in the modern Turkish language. In this thesis we tried to explain the words, which in the example was shown above, in the Kazakh standard language was not used lonely and expressed the meaning only when it was used in idioms on the basis of the meanings in the Turkic languages.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Kazakça, Tarihî Türk Lehçeleri, Çağdaş Türk Lehçeleri, Atasözleri, Deyimler, Eskicil Kelimeler, The Historical Turkish Languages, Modern Turkic Languages, Kazakh Language, Turkish Language, Proverbs, İdioms, Archaic Words
