Gerçekliği inşa etkinliği olarak sosyal karşılaştırma
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2007
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Ege Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Sosyal karşılaştırma süreçleri üzerine son yıllarda yapılan çalışmalar iki temel gelişmeye işaret etmektedir: Birincisi sosyal karşılaştırma süreçleri ile ilişkili olguların anlaşılmasında ʻsosyal bilişʼ modellerinin yaygın olarak kullanılmaya başlanması, ikincisi ise sosyal karşılaştırmaların gerçek veya aktüel karşılaştırma hedefleri kullanılmaksızın yapılabileceğini savunan ʻinşa edilmiş sosyal karşılaştırmalarʼ kavramının ortaya atılması. Bundan on yıl önce Gibbons ve Gerrard (1997) ergenlerin ve genç yetişkinlerin risk davranışlarının anlaşılması konusunda bu iki eğilimi birleştiren bir model ortaya atmışlardır. Prototip / İsteklilik adı verilen bu modele göre risk davranışlarının çoğu planlı ya da mantıklı olmaktan ziyade tepkiseldir. Bu nedenle de risk davranışlarının anlaşılmasında niyetler ya da açık olarak ifade edilen tutumlar gibi çaba göstermeye dayalı veya merkezi bilişsel süreçlerdense imajlar, prototipler ya da heuristikler gibi çevresel bilişsel süreçler daha büyük bir rol oynar. Bu çerçevede ergenlerin risk davranışlarının en önemli bileşeni “risk prototipleri”dir. Bu prototiplere yönelik algılanan benzerlik ve olumluluk bu davranışları yapma konusundaki istekliliği doğrudan belirleyen bir etmendir. Öte yandan bu risk prototipleri, bireyler için sosyal karşılaştırma hedefleri olarak işlev gören bilişsel inşalardır. Bu hedefler bilişsel olarak üretilmiş olduklarından, bunlarla girişilen karşılaştırmalar da ʻinşa edilmiş sosyal karşılaştırmalarʼ olgusu çerçevesinde incelenmelidir. P/ İmodeline göre, risk davranışlarını anlamanın en etkili yolu, bu prototiplerle benlik arasında yapılan sosyal karşılaştırmaların dinamiklerini analiz etmekten geçer. Bu çalışma P/ İmodelinin temel savlarını literatürde yaygın olarak yapılandan farklı olarak açık yerine örtük bilişsel ölçümler kullanmak yoluyla incelemeyi amaçlamıştır. İnsanların zihinlerindeki mevcut şemalarla bağlantılı materyalleri hatalı olarak tanıyabilecekleri bilgisinden hareketle, çalışmada katılımcıların sigara içen ve sigara içmeyen prototiplerine yönelik olumluluk düzeyleri hakkında bilgi edinmek üzere bir yanlış tanıma testi kullanılmıştır. Prototip olumluluğuna ilişkin bu örtük ölçüne ek olarak, katılımcıların sosyal karşılaştırma aktiviteleri yine örtük yolla ölçülmüştür. Örtük sosyal karşılaştırma aktivitesi kişilerin günlük yaşamlarında sözkonusu prototipleri ne sıklıkta imgeledikleri ölçümüne dayandırılmıştır. Sonuçlar sosyal karşılaştırma aktivitesinin belirleyici (moderator) etkisine işaret etmiştir. Sigara içmeyen ancak prototipleri günlük yaşamında daha çok imgeleyen gençlerin sigara içen prototipi daha negatif olmakla birlikte, sigara içmeyen prototipi daha pozitif değildir. Öte yandan, sigara içen gençlerin hem sigara içen hem de sigara içmeyen prototipi kontrol grubundan (prototip sunumu yapılmayan grup) anlamlı şekilde farklılaşmamaktadır. Prototiplere yönelik algılanan benzerlik konusunda da benzer sonuçlar elde edilmiştir. Genel olarak bakıldığında, bu çalışma, risk davranışlarının anlaşılmasında, ʻrisk almayanʼ prototiplerinden ziyade ʻriskʼ prototiplerinin önemini örtük ölçümler kullanarak göstermiştir. Bu sonuçlar, risk prototiplerinin risk davranışları üzerindeki etkisinin geçerliğini ve sağlamlığını göstermektedir.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Sosyal Psikoloji A.B.D.
