Turunçgil uzunantenli böceği, Anoplophora chinensis (Forster, 1771) (Coleoptera: Cerambycidae)'nin fındık bitkisinde biyolojisi ve mücadele olanaklarının belirlenmesi
Küçük Resim Yok
Tarih
2024
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Turunçgil uzunantenli böceği, Anoplophora chinensis (Forster, 1771) (Coleoptera: Cerambycidae) dünya çapında en zararlı istilacı böcek türlerinden birisidir. Doku içi bir zararlı olması nedeniyle tespiti ve eradikasyonu oldukça güçtür ve büyük ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Türkiye'de ilk kez 2014 yılında saptanmış olan zararlı, birçok ile yayılmıştır. Trabzon ili Maçka ilçesinde 2020 ve 2023 yılları arasında yürütülen bu çalışmada A. chinensis'in Karadeniz Bölgesi'ndeki yayılışı, fındık bitkisindeki biyolojisi, mücadele yöntemleri ile doğal düşmanları belirlenmiştir. Anoplophora chinensis ergin çıkışlarının haziran ayı ortasından itibaren başladığı, temmuz ayında çıkışların yoğunlaştığı ve doğada erginlere ağustos ayı sonuna kadar rastlandığı saptanmıştır. Anoplophora chinensis'in ömrü, Doğu Karadeniz Bölgesi iklim koşullarında 49-64 gün olarak belirlenmiştir. Karantina alanında yürütülen çalışmalarda, dişi bireylerin ömrü 2020 ve 2021 yıllarında sırasıyla ortalama 58.94±17.3 ve 54.89±20.65 gün, erkek bireylerin ömrü sırasıyla ortalama 76.24 ve 59.70 gün olarak belirlenmiştir. Anoplophora chinensis dişilerinin yumurta bırakmadan önce ortalama 7 günlük bir olgunlaşma beslenmesi gerçekleştirdikleri belirlenmiştir. Dişilerin temmuz ayı başından itibaren yumurta bırakmaya başladığı ve ovipozisyon döneminin eylül başına kadar devam ettiği saptanmıştır. Deneme alanında yürütülen çalışmalarda ovipozisyon süresi 5-68 gün arasında değişmiş, ortalama 36 gün olarak belirlenmiştir. Dişi bireylerin, ovipozisyon süresince 3-26 defa, ortalama 13 defa yumurta bıraktığı saptanmıştır. Dişi başına bırakılan yumurta sayısı 9-135 arasında değişmekle birlikte ortalama 54 olarak bulunmuştur. Post-ovipozisyon süresi 0-47 gün arasında değişmiş, 2020 ve 2021 yılında sırasıyla ortalama 15.12±14.46 ve 11.37±10.31 gün olarak belirlenmiştir. Anoplophora chinensis yumurtaların ortalama14 gün içinde açıldığı ve doğada larvalarına yıl boyunca rastlandığı sürvey çalışmaları ile belirlenmiştir. Anoplophora chinensis'in Trabzon iline 2017 yılında bulaşmış olması nedeniyle yürütülen sürveylerde herhangi bir doğal düşman veya izolat elde edilememiştir. Etkinliği denenen neem yağı + azadirachtin etkili maddeli preparat 3. günden itibaren beslenmeyi engellemiş ve 5. günden itibaren %90 ölüm oranı sağlamıştır. Yumurta bırakmayı engelleyici fiziksel ve kimyasal bariyerler arasında, kaolin dışındaki tüm uygulamalardan başarılı sonuç elde edilmiştir. Kaolin uygulamasının sezon içinde tekrarlanması gerekmiş ve etkisini kaybettiği süreçte zararlının yumurta bırakabildiği görülmüştür. İncelenen yöntemler arasında etkili ve en pratik yöntem, fındık bitkisinin gövdesinin 1 m'lik kısmına akrilik beyaz tavan boyası uygulaması olarak belirlenmiştir. Zararlılarla mücadele ve izleme çalışmalarında etkili araçlardan olan feromonlar ve tuzakların A. chinensis'e karşı etkinliğini belirlemek amacı ile yürütülen denemelerde, 2021 yılında panel tuzaklarda sezon boyunca yakalanan ortalama birey sayısı 0.56 ergin/tuzak, çok hunili tuzaklarda ise 0.11 ergin/tuzak olarak saptanmıştır. Denemenin ikinci yılında sezon boyunca panel tuzaklarda yakalanan birey sayısı ortalama 1.33 ergin/tuzak, çok hunili tuzaklarda 0.33 ergin/tuzak olarak saptanmıştır. Panel tuzaklarda çok hunili tuzaklara göre daha fazla A. chinensis ergini yakalanmış, tuzaklarda en fazla erkek bireylerin yakalandığı belirlenmiştir. Ancak popülasyonun yüksek olduğu bahçelerde de, ruhsat aşamasında olan çekici feromon ile tuzak başına yakalanan birey sayıları düşük olmuştur. Acer spp., Salix spp. ve Tillia spp. türlerinin A. chinensis ile mücadelede fındık bahçelerinde tuzak bitki olarak doğrudan veya çek ve öldür yönteminde kullanıldığı denemelerde, tuzak bitkilerin fındık bitkilerinden daha az tercih edildiği görülmüştür. Tercih denemelerinde tuzak bitki olarak kullanılan türler, fındık bitkisine göre daha çok tercih edilse de arazi koşullarında kullanılan tuzak bitkilerin yeterli yeşil aksamı olmaması nedeniyle daha az tercih edikdikleri saptanmıştır.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Anoplophora chinensis, biyoloji, Coryllus avellana, Turunçgil uzunantenli böceği., biology, Citrus longhorned beetle.
