İzmir Ödemiş Bozdağ'a özgü endemik bitkilerin koruma biyolojisi

Ege Bölgesinin çatısı olarak nitelenen (2159 m) Bozdağlar, barındırdığı yaklaşık 110 endemik takson ile İzmir'in ötesinde, Ege Bölgesi'nin en önemli ve korunması öncelikli noktasıdır. Bu endemik taksonlardan 12 tanesi tek nokta endemiğidir. Bu çalışmada tek nokta endemiklerinden 4 tanesi olan Sideritis tmolea, Minuartia saxifraga subsp. tmolea, Jasione supina subsp. tmolea ve Campanula teucrioides taksonlarının yaşam öyküleri araştırılarak, dar yayılış ve tehlikede olmalarının nedenleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Yaşam öyküsünün yanında, bitkilerin yaşadığı yerlerin sınırları, toprak, iklim, bitki örtüsü özellikleri ile fenolojik gözlemlere ait bulgular elde edilmiştir. Taksonlar İzmir Ödemiş Bozdağ da 1500-2150 m' ler arasındaki yüksek zirvelerde parçalı, yamalı dağılış gösterirler. Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabına göre, Sideritis tmolea (LR) diğer taksonlar ise (VU) kategorisinde yer alan türlerdir, bulgularımıza göre ise Kritik Tehlikede (CR) olan bir bitkidir. Bitkilerin yaşam öyküsü araştırılarak, dar yayılış ve tehlikede olmasının nedenleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Bitkiler böceklerle tozlaşmaktadırlar, bitkiler üzerinde 32 böcek saptanmıştır. Etkin tozlayıcılar Hymenoptera, Diptera ve Lepidoptera ya ait taksonlardır. Tozlaşma sırasında canlı polen sayısı yüksek ve stigmalar olgundur. Yıllara göre, ortalama meyveleşme oranı açısından bitkiler arasında farklar vardır. S. tmolea toplayıcı tahribi sebebi ile yıllık ancak % 1,5-2 verime sahiptir. En yüksek verim ise (% 60-70) kendine döleklik mekanizması büyük oranda açık olan M. saxifraga subsp. tmolea da belirlenmiştir. Tohum dağılımları rüzgar ile gerçekleşmektedir. Ex-situ koruma çalışmaları EGE Üniversitesi Botanik Bahçesi-Herbaryum Uygulama ve Araştırma Merkezinde gerçekleştirilmiştir.;Minuartia, Sideritis, Campanula, Jasione, endemic, life history, pollination, conservation biology.;Minuartia, Sideritis, Campanula, Jasione, endemik, yaşam öyküsü, tozlaşma, koruma biyolojisi.