Gammaların ve (n, p) reaksiyonunun nem ve kükürt analizinde kullanılması

ÖZET Günümüzde madde içinde eser element analizi kimyasal yöntemlerle de yapılmaktadır, ancak tayin süresi pek ekonomik değil, hassaslığıda nükleer metodlar kadar iyi değildir. Burada madde tayini, ana maddenin yanması sonucu meydana gelen buharların incelenmesi ile yapılmaktadır, oysa nükleer yöntemlerde ana maddeyi yok etmeden tayin yapıldığından çok daha güvenilir ve tercih edilir olmaktadır. Y - ların madde ile etkileşmesi sonucu elde edilen sonuçlar diğer metotlarla elde edilenlerle karşılaştırıldığında daha kısa, kesin ve doğru sonuçlar vermektedir. Bu çalışmada çift y - kaynağı metodu, gammaların madde ile etkileşmesi sonucu çok kanallı analizörde gözlenen ilgili maddedeki elementlerin karakteristiğini içeren spektrumlar, madde analizinin tayininde kullanılır. Cs - 137 ve Am - 241 kaynaklarından yayınlanan gammaların numunelerle reaksiyonu sonucu elde edilen spektrumlardan gamma spektrometresiyle ölçülen net pik alanları ilgili bağıntılarda yerine konularak nem tayini yapılmıştır. Bu çalışmada, enerji aralığı amacımıza uygun olarak 60 KeV ve 662 KeV seçilmiştir. Bu amaçla 6 standart y- kaynağı kullanılmıştır. Soma Linyit kömürü 105 °C etüvde kurutulduktan sonra ve önce y- kaynaklarının önüne çeşitli kalınlıklarda yerleştirilerek 10800 s süreyle ışınlanmış ve çok kanallı analizör yardımıyla verdikleri spektrumlann analizi yapılmıştır. Sonuç olarak kömürdeki nem miktarı % 10. 1 1 olarak hesaplanmıştır. Yan iletken detektör tiplerinden sayılan yüzey engelli detektör kullanılarak, ayrıca Muğla Yatağan Eskihisar bölgesinden alınan kömürdekükürt analizi yapılmıştır. Bu metetta belli oranda kömür Cf - 252 nötronlanyla çok uzun süre ışınlanmıştır, sonra P spetrumetresiyle kükürt tayini yapılmıştır. 67

SUMMARY Impurity analysis in matter now a days has been carried out by the chemical methods but the time of analysis is not very economical and the sensitivity is not as good as the sensitivity of the nuclear methods. In this method matter determination has been done by investigation of the vapour resulting from the burrning raw material. On the other hand nuclear methods are more reliable and perforable since the determination could be performed without destroying the raw material. The results of the interaction of y 's with matter when compared with the results of the other methods are simpler, straight forward and correct In this study, double y - source method, the spectra containing the characteristics of the elements in the material concerned which are observed in the multi - channel analyzer as the result of the interaction of the t"s with matter have been used in the determination of the material analysis. The net peak area measured by the gamma spectrometer from the spectra obtained as the result of the reaction of the gammas emitted from the Cs - 137 and Am - 241 sources with the samples, have been substituted in the relations concerned and moisture determination have been performed. In this study, energy interval has been selected as 60 KeV and 662 KeV in accordance with our objective. For this purpose 6 standard y - sources have been used. Soma Lignites after drying in the oven at 105 °C has been located in front of the y- source with different thicknesses and irradiated for a period of 10800 sees, and the spectra given have been analyzed with the help of multi - channel analyzer. As a result, an amount of 10,1 1 % moisture has been calculated. 68Using the surface barrier detector wich is a type of semi - conductor detectors, sulphur analysis has also been done in the coal from Muğla Yatağan Eskihisar. In this method a certain amount of coal has been irradiated for a long period of time with the Cf - 252 neutrons and then sulphur is determined with the P - spectrometer. 69