Klinik izole sendrom ve erken evre multipl sklerozda bilişsel fonksiyonların değerlendirilmesi
Yükleniyor...
Tarih
2012
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Ege Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Multiple skleroz (MS), genç erişkinlerde ortaya çıkan, santral sinir sisteminin (SSS) en sık görülen demyelinizan hastalığıdır. Bilişsel işlevlerde bozulma hastalığın erken ve geç evrelerinde görülebilen ve özürlülüğe katkıda bulunan bir özelliğidir. Bu çalışmamızda klinik izole sendrom, erken ve geç evre MS hastalarında kognitif bozukluk sıklığını, en çok etkilenen kognitif alanları ve kognitif bozukluğun fiziksel özürlülük ve yorgunluk ile ilişkisini araştırdık. İkincil olarak kognitif bozukluğu belirlemede günlük klinik pratikte kullanılabilecek duyarlı bir tarama testini belirlemeyi hedefledik. Çalışmaya 18-50 yaş arası 2005 revize McDonald kriterlerine göre KIS, RRMS ve SPMS tanısı almış 80 hasta ve aynı yaş aralığında 40 sağlıklı gönüllü dahil edilmiştir. 2 yıldır MS tanısı olan olgular erken evre (N=46), 8 yıldan daha uzun zamandır MS tanısı olan olgular geç evre MS (N= 34) olarak sınıflandırılmıştır. Erken evre MS grubundan 8 hasta KIS, 38 hasta ise RRMS tanılı idi. Geç evre MS grubundan 28 hasta RRMS, 6 hasta SPMS tanılı idi. Hastalar eğitim düzeylerine göre sınıflandırılmış, çalışma kapsamına alınan sağlıklı gönüllülerin benzer eğitim düzeylerinde olmasına dikkat edilmiştir. Çalışmaya başlamadan önce tüm olgular Hamilton depresyon ölçeği ve modifiye yorgunluk etki skalası ile değerlendirilmiştir. Hamilton depresyon ölçeği skoru 16 ve üzeri olan olgular çalışma dışı bırakılmıştır. Olguların nöropsikolojik değerlendirmesi yaklaşık 90 dakika sürmüştür. Uygulanan ölçekler ve nöropsikolojik testler şunlardır: Duygudurum: Hamilton depresyon ölçeği Yorgunluk: Modifiye Yorgunluk Etki Skalası Bilgi işlem hızı, çalışma belleği, dikkat, hesaplama: Paced Auditory Serial Addition Test (PASAT ) Bilgi işlem hızı, görsel- uzaysal çalışma belleği, dikkat : Yüz Sembol Testi (Faces Symbol Test, FST) Dikkat, verbal akıcılık, yürütücü fonksiyonlar : Kontrollü Kelime Çağrışım Testi (fonolojik ve semantik akıcılık testleri) (Controlled Oral Word Association Test, COWAT) Bilgi işleme hızı, enterferans direnci, cevap inhibisyonu: Stroop Testi Görsel tarama hızı, dikkat, enterferans direnci: İz Sürme Testi (Trail Making Test) Öğrenme ve bellek: Sözel bellek süreçleri testi Planlama ve sıralama, görsel-uzaysal işlevler, soyut düşünme, sayısal beceriler (yürütücü fonksiyonlar) : Saat çizme testi Günlük yaşam aktivitelerinde kognitif işlevler : Multiple Skleroz Nöropsikolojik Tarama Anketi Her bir nöropsikolojik test ve alt testlerin skorları ortalama ve ± 2 SD şeklinde ifade edilmiştir. Sağlıklı kontrol grubunun test skorlarının ± 2 SD dışında yapılan skorlar anormal olarak kabul edilmiştir. Erken evre KIS/MS grubunda nöropsikolojik testlerde en fazla kognitif etkilenmeyi dikkati ve görsel tarama hızını değerlendiren iz sürme testi ve bilgi işleme hızını ve enterferansı değerlendiren Stroop testinde saptadık. Bellek fonksiyonlarını değerlendiren SBST, dikkati, verbal akıcılığı ve yürütücü fonksiyonları değerlendiren fonolojik akıcılık testi ve bilgi işleme hızını, çalışma belleğini, dikkati ve hesaplamayı değerlendiren PASAT (2 sn ) diğer bozukluk saptanan testler arasındaydı. Kontrol grubuyla yapılan karşılaştırmada iz sürme testi, Stroop testi (tamamlama süresi) ve fonolojik akıcılık test skorlarında istatistiksel anlamlı fark elde ettik. Geç evre RRMS/ SPMS grubunda nöropsikolojik testlerde en fazla bozukluk SBST, Stroop testi ve bilgi işleme hızı, görsel- uzaysal çalışma belleği ve dikkati değerlendiren FST'de saptadık. İz sürme testleri, fonolojik akıcılık testi ve saat çizme testi diğer bozukluk saptanan testler arasındaydı. Kontrol grubuyla yapılan karşılaştırmada PASAT dışında tüm test skorlarında istatistiksel anlamlı fark elde ettik. Geç evre MS grubunda kognitif etkilenme oranı beklenildiği üzere erken evre MS grubundan daha yüksekti. Kontrol grubunda 4 ve daha fazla test skorunda bozukluğu olan katılımcı olmadığı için hasta grubunda 4 ve daha fazla skorda bozukluk olması kognitif etkilenme olarak değerlendirildi. Buna göre erken evre MS hastalarının 9'unda (% 19.6) kognitif etkilenme vardı (p=0.003). Geç evre MS hastalarının ise 13'ünde (% 38.2) kognitif etkilenme vardı (p=0.0001). Hasta grubunda eğitim düzeyinin 8 yıl ve altında olmasının kognitif bozuklukla ilişkili olduğu bulunmuştur. Kognitif etkilenme ve fiziksel özürlülük arasındaki ilişki anlamlıdır. Kognitif etkilenme olan hasta grubunda EDSS skorları daha yüksek olarak bulunmuştur. Yorgunluk skor ortalamaları ve kognitif etkilenme arasında anlamlı ilişki saptanmamıştır. Hasta grubunda kognitif etkilenmeyi saptamada en duyarlı testler sırasıyla Stroop testi, iz sürme testleri, yüz sembol testi ve SBST idi. PASAT bizim hasta grubumuzda duyarlılığı düşük ancak spesifitesi en yüksek testti. Çalışmamıza göre MS hastalarında kognitif bozukluğun hızlı olarak taranmasında iz sürme testleri ve Stroop testi kullanılabilir. Kognitif bozukluğun hastalığın erken evrelerinden itibaren değerlendirilmesi, hastalık aktivitesini daha iyi izlememizi ve hastalığın nöropsikolojik yönünü anlayabilmemizi sağlar. Erken evrede yapılan kognitif tarama testlerinin hastalık seyrini belirlemedeki prediktif yönünün anlaşılması için daha fazla hasta sayılı prospektif çalışmalara ihtiyaç vardır.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Nöroloji A.B.D.
