Küçük menderes havzasında tarım işletmelerinin halihazır kaynak kullanma durumu ve kaynakların daha etkin kullanma olanakları üzerine bir araştırma

Bu çalışma Ege Bölgesinin önemli havzalarından biri olan Küçük Menderes Havzası{nın mevcut önemli tarımsal üretim kaynaklarını tespit etmek ve bunların daha etkin kullanma olanaklarını ortaya koymak üzere gerçekleştirilmiştir. Bu ana amaca yönelik çalışmalar 4 alt proje olarak 4 ana bölüm halinde ele alınıp incelenmiştir. Birinci bölüm tarımsal kaynakların envanterinin çıkarılması; ikinci bölüm model işletme planlarının geliştirilmesi ve dördüncü bölüm de yöre önemli tarımsal ürünlerinin pazarlanması ve tarımsal endüstrinin durumunun incelenmesi ile ilgilidir. Birinci Bölüm'de; önce araştırma yöresinin coğrafi durumu, topografyası, iklimi, doğal bitki örtüsü, genel tarımsal ürün deseni ile global toprak ve su kaynakları incelenmiştir. Daha sonra projenin ana anketleri yoluyla yöre işletmelerine ilişkin olarak toplanan orijinal verilere dayalı olarak işletmelerin ekonomik faaliyet sonuçları analizlenmiştir. Burada elde edilen sonuçlar şu şekilde özetlenebilir: -Küçük Menderes Havzası{nda, ihtisaslaşmış pamuk işletmeleri dışındaki tüm işletmelerde mevcut aile işgücü potansiyelinin işletme içinde kullanılma oranı %50'nin altındadır. Bu potansiyelin işletme dışında değerlendirilme oranı da oldukça düşüktür. -İşletmelerde sermayenin ortalama %80'den fazlası arazi sermayesinden oluşmaktadır. Borçlanma oldukça düşüktür ve sermayenin %98'den fazlası özsermayeden meydana gelmektedir. -İşletmelerde brüt hasıla büyük oranda bitkisel ürün satışlarından oluşmaktadır. Hayvansal satış oranlarının brüt hasıla içindeki payı ortalama %6'nın altındadır. -İşletme masraflarının %50'den fazlası işçilik giderlerinden oluşmaktadır. -Net hasıladan hareketle, dağ köylerindeki işletmelerin hemen tamamının başarısız ova köylerinde ise IV. genişlik grubundan sonraki (49.57 dekardan büyük) işletmelerin başarılı olduğu anlaşılmaktadır. İkinci Bölüm'de: Planlamada kullanılacak bazı verileri derleme ve bölgeye uygun bazı işletme modellerini geliştirme amacını güdülmüş olup, bu bölüm ise envanter çalışmalarını içeren birinci bölüm bulgularına önemli ölçüde dayanmaktadır. Araştırmada, statik doğrusal programlama modeli kullanılarak işletme grupları itibariyle ortalama değerlerden hareket edilerek optimum çözümler geliştirilmiştir. Modellerde 26 bitkisel ve 2 hayvancılık üretim faaliyetine yer verilmiştir. Bu faaliyetlerin girdi-çıktı katsayıları ayrıntılı olarak yapılan 241 adet anketlerle saptanmış, brüt-marjlarını hesabında yeni fiyat verileri kullanılarak çalışma güncelleştirilmeye çalışılmıştır. Anket yapılan işletmelerin seçiminde gayeli örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Modellerin çözümleri bilgisayarlarla yapılmıştır. Türkiye'de aynı yöntemi kullanan pek çok araştırma mevcut olmakla birlikte, bu çalışmada geniş bir yöre alınarak değişik yer ve zaman dilimi itibariyle bu tür çalışmalara katkıda bulunulmuştur. Araştırma bulguları takdim edilirken, önce mümkün faaliyetlerin brüt-marjları hesaplanmış, bu aile işgücü ve işletmenin kendi çekigücü mevcut olduğu sürece değişken masrafları dahil edilmemiştir. Daha sonra Küçük Menderes Havzası için ova köyleri 7 ve dağ köyleri için 4 toplam 11 model geliştirilmiştir. Modellerin farklılığı, I. bölümde saptanmış olan kısıtlayıcıların düzeyinden kaynaklanmıştır. Modellere ilişkin optimum çözümlerde genellikle arazi ve döner sermaye kısıtlayıcıları bütünüyle kullanılmış; iş gücü, hayvan barınak kapasiteleri ve çeki gücü büyük ölçüde boş kalmıştır. İşletme büyüklüğü ile ilintili olarak gelir artışları gözlenmiştir. Küçük işletme gruplarında gelir, kaynak yetersizliği nedeniyle düşük düzeyde kalmaktadır. Mevcut koşullar ve varsayımlar çerçevesinde doğrudan uygulamaya aktarılabilecek somut sonuçlar sınırlı ölçüde kalmıştır. Optimum ürün bileşiminin saptanması ve işletme planlarının yapılması hususunda yapılan çok çeşitli çalışmalar mevcut olmakla birlikte, bu çalışmaların zaman ve yer bakımından farklılık arz etmesi, ayrıca para değerinde ortaya çıkan hızlı değişme, bu çalışma sonuçlarının adı geçen çalışmaların sonuçları ile karşılaştırılma olanağı bulunmaktadır. Bu nedenle diğer çalışmalarla karşılaştırma, ancak yöntem ve uygulama açısından yapılabilmiştir. Üçüncü Bölüm; Küçük Menderes Havzası{nda ziraat odaları kooperatifler ve yayım örgütlerinin yapısal durumlarının saptanılması, faaliyetlerinin değerlendirilmesi, sorunlarının belirlenmesi ve bunların daha etkin çalışmaları için gerekli önerilerin oluşturulması çalışmaları yürütülmüştür. Bu çalışmalar sonucu elde edilen bulgular şöyle özetlenebilir: -Araştırmada ziraat odalarının çiftçi ile bağlarının zayıf olduğu saptanmıştır. Bunu değiştirecek yasal düzenlemeler üzerinde durulmalıdır. -Tarım Kredi Kooperatifleri kaynak olarak Merkez Bankasına bağımlıdır. Bölgedeki etkinlikleri tefeciliği yenecek ölçüde değildir. Bunların mevduat kabul ederek kırsal kesimin bankası haline dönüşmeleri sağlanmalıdır. -Tarım Satış Kooperatifleri önemli ölçülerde destekleme alımları yapmasına karşılık, üreticiye teknik bilgi aktarma yönünden faaliyetleri sınırlıdır. -Köy Kalkınma Kooperatiflerinin finansman, yönetim, önderlik ve destek açısından sorunları vardır. Mandıra ve benzeri yatırımlar yapan kooperatiflerin başarılı olduğu gözlenmektedir. Üst örgütlenme tamamlanıncaya kadar kooperatiflere yönetim ve önderlik yapacak kamu örgütleri yararlı olacaktır. -Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığının ilçe müdürlüklerinin eleman dağılımı, donamım gereçler ve ödenekler yönünden sıkıntıları vardır. Alt birimlere inisiyatif tanıyan ve olumlu motivasyonları öne alan sistemler az kaynakla bile başarıya ulaşmaya yol açabilecektir. Dördüncü Bölümde; pamuk, tütün, incir, zeytinyağı ve tütün pazarlama sistemi ve tarıma dayalı sanayinin durumu ortaya konmuştur. Son beş yılda pamuk, kuru incir üretimi artarken tütün ve zeytin üretimi gerilemiştir. Bu süre içinde fiyatlar incelenmiş en fazla artışın pamukta (5 misli) olduğu belirlenmiş ve bunu sırasıyla k.incir, tütün ve zeytinin izlediği görülmüştür. Bu ürünlerin pazarlama sisteminde tütünde tüccar ve tekel; pamuk, k.incir ve zeytinyağında tüccar ve Tariş; sütte ise mandıralar, toplayıcılar ve süt fabrikaları yer almaktadır. Bölgede zeytinyağ, çırçır fabrikaları ve mandıralar başlıca sanayi dalları durumundadır. Ancak araştırma yöresinde bu sanayi dallarının düşük kapasite ile çalıştıkları belirlenmiştir.