Ege Bölgesinde uygulanan damla sulama sistemlerinde kullanılan damlatıcıların bazı teknik özellikleri üzerinde bir araştırma

Kısıtlı olan ve sürekli pahalılaşan enerji ve su kaynaklarının ekonomik kullanım amacıyla, yüksek sulama randımanlarının elde edilmesiyle daha az su kullanımına olanak sağlayan, damla sulama sistemleri üzerinde çeşitli çalışmalar yapılmakta ve bunların uygulama alanı giderek yaygınlaşmaktadır. Damla sulaması, suyun kısa aralıklarla düşük basınç altında iletildiği yan borular üzerindeki damlatıcılardan toprak yüzeyine damlatılarak verildiği bir yöntemdir. Diğer sulama yöntemlerine oranla damla yönteminde sulama suyu zamanında, daha denetimli ve düzgün bir dağılımla verilebilme olanağı vardır. Ancak bu işlevin yerine getirilebilmesi, sistemlerin karşılaşılan koşullara uygun biçimde tasarlanıp işletilmesine bağlıdır. Bu ise, diğer sistem öğeleri yanında özellikle yan boru hatlarının damlatıcıların tüm teknik özellikleri göz önüne alınarak istenilen düzeyde yeknesak bir su dağılımını verecek biçimde boyutlandırılması ile gerçekleşir. Bu araştırma, Ege Bölgesinde damla sulama sistemlerinde kullanılan damlatıcıların teknik özelliklerinin saptanması amacıyla E.Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Hidrolik laboratuarında yapılmıştır. Araştırmada Bölgemizdeki damla sulama sistemlerinde yaygın olarak kullanılan yerli ve yabancı yapım sekiz farklı damlatıcının basınç-debi ilişkileri laboratuarda oluşturulan deneme düzeninde üç tekerrürlü olarak saptanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, denemeye alınan damlatıcı debileri basınca bağlı olarak logaritmik bir ilişki içerisinde artmıştır. Bu ilişkiler, q=khx eşitliğine uymaktadır. Eşitliğin gerçek değerleri ne oranda temsil ettiğini gösteren korelasyon katsayıları (r) 0.930-0.997 arasında olup, yüksek değerlerde bulunmuştur. Eşitliğin x üssü değerlerine göre, damlatıcıların akış rejimleri tam türbülanslı ile basınç düzenleyicili olarak saptanmıştır. Damlatıcıların yapımcıdan kaynaklanan debi değişimlerini tanımlayan yapım farklılık katsayıları genellikle iyi ve orta sınıfa girmektedir. Denemeye alınan damlatıcılara ait basınç-debi ilişkileri ve yapım farklılık katsayıları sonuçları 1 no lu çizelgede özetlenmiştir.