Okul öncesi çocuklarda psikolojik sağlamlık ve mizacın otizm spektrum bozukluğu ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanılarındaki hastalık şiddeti ve yaşam kalitesine etkisinin incelenmesi
Küçük Resim Yok
Tarih
2024
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Giriş: Otizm spektrum bozukluğu (OSB) ve Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) erken çocukluk döneminde başlayan nörogelişimsel bozukluklardır. Mizaç ve psikolojik sağlamlılık ise erken gelişim döneminde temelleri atılan, biyolojik kökeni de olan, yaşam boyu büyük oranda sebat eden önemli kavramlardır. Mizaç özellikleri ve psikolojik sağlamlık gibi bireysel değişkenlik gösteren faktörlerin nörogelişimsel psikopatolojilerin şiddetini ve seyrini nasıl etkiyelebileceği merak konusudur. Amaç: Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) ve Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tanılı okul öncesi dönem çocuklarda psikolojik sağlamlık ve mizacın hastalık şiddeti ve yaşam kalitesiyle ilişkisinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Yöntem: Çalışmamız kesitsel tipte bir araştırma olup Ege Üniversitesi Hastanesi Çocuk ve Ergen Ruh sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı 0-6 Yaş Polikliniğinde takipleri devam eden ve DSM-V'e göre OSB (n=27) veya DEHB (n=27) tanısı alan okul öncesi yaş gurubundaki olgular ile sağlıklı kontrol grubu (n=27) olmak üzere 3 grup dahil edilmiştir. Ebeveynlerle yapılan görüşmede olguların sosyodemografik özellikleri, gelişim basamakları, ilk kez psikiyatriye başvuru tarihleri, ebeveynlerin çocuklarının yaşıtlarından farklı olduğunu söyleyen ilk kişi ve yaşıtlarından farklı olduğunu düşünmeleri ile psikiyatriye başvuruları arasında geçen süre olgu veri formuna not edilmiştir. Otizm şiddetinin belirlenmesi için klinisyen tarafından Çocukluk Otizmini Derecelendirme Ölçeği (ÇODÖ), mevcut tanıların klinik şiddetini belirlemek için Klinik Global İzlem ölçeği (CGI) ve işlevsellik düzeyini değerlendirmek için Genel Değerlendirme Ölçeği (GAS) uygulanmıştır. DEHB şiddetinin belirlenmesi için ebeveynler tarafından Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ve Yıkıcı Davranım Bozukluğu Belirtilerinin Okul Öncesi Dönem Tarama ve Değerlendirme Ölçeği doldurulmuştur. Uyku alışkanlıkları ve uykuya ilişkin sorunları belirlemek için Çocuk Uyku Alışkanlıkları Anketi (ÇUAA), mizaç özelliklerinin belirlenmesi için Çocuk Davranış Listesi-Kısa Form (ÇDL-KF), psikolojik sağlamlıkları değerlendirmek amacıyla Hacettepe Ruhsal uyum envanteri (HRÖ) ve Ego Sağlamlığı Ölçeği, yaşam kalitesinin değerlendirilmesi amacıyla Çocuklar İçin Yaşam Kalitesi Ölçeği (ÇİYKÖ) ebeveynler tarafından doldurulmuştur. Bulgular: OSB ve DEHB grupları arasında belirtilerin fark edilme zamanı ve doktora başvuru arası geçen süre arasında fark olmadığı, her iki grupta da belirtileri ilk fark eden kişinin ağırlıklı olarak anneler olduğu görülmüştür. OSB grubunun 2 kelimeli cümle kurmada DEHB ve kontrol grubuna göre geciktiği bulunmuştur. Hem OSB hem de DEHB gruplarının nevrotik sorunlar ve davranış sorunları bakımından kontrol grubundan anlamlı düzeyde yüksek puan aldığı saptanmıştır. OSB grubunun sosyal işlevselliğinin DEHB ve kontrol grubundan anlamlı düzeyde düşük olduğu, DEHB grubunun duygusal işlevselliğinin kontrol grubundan anlamlı düzeyde düşük olduğu, her iki grubun da okul işlevselliği, psikososyal işlevsellik ve toplam işlevsellik bakımından kontrol grubundan anlamlı düzeyde düşük olduğu görülmüştür. Klinisyenin hastanın işlevselliğini GAS ile değerlendirmiştir, GAS puanlarının OSB grubunda DEHB grubundan, DEHB grubunda ise Kontrol grubundan anlamlı düzeyde düşük olduğu saptanmıştır. Psikolojik sağlamlık, Ego Sağlamlığı Ölçeği ile değerlendirilmiştir. Psikolojik sağlamlık puanları OSB grubunda DEHB grubundan, DEHB grubu ise kontrol grubundan anlamlı düzeyde düşük bulunmuştur. Mizaç özellikleri açısıdan DEHB grubunun kontrol grubuna göre yaklaşım/olumlu katılım ve dışadönüklük puanlarının daha yüksek olduğu fakat engelleme denetimi puanının daha düşük olduğu görülmüştür. DEHB şiddetinin dışadönüklük puanı ile pozitif ilişkili, gayretli kontrol ile negatif ilişkili olduğu bulunmuştur. DEHB tanılı olgularda olumsuz duygulanım ve dışadönüklük puanı ile ÇİYKÖ Toplam puanı arasında negatif ilişki bulunmuştur. OSB tanılı olguların dikkati odaklama puanı kontrol grubundan anlamlı düzeyde düşük bulunmuştur. OSB tanılı olgularda hastalık şiddetini temsil eden CARS puanı ile gayretli kontrol puanı arasında negatif ilişki olduğu görülmüştür. OSB grubunda gayretli kontrol puanı ile yaşam kalitesinin değerlendirildiği ÇİYKÖ Toplam puanları arasında pozitif orta ilişki bulunmuştur. Ve hem OSB hem DEHB grubunda psikolojik sağlamlık puanı ile ÇİYKÖ-Toplam Puanı arasında pozitif yönde ilişki bulunmuştur. Sonuç: Çalışmamız OSB ve DEHB tanılı okul öncesi çocukların mizaç özelliklerinin semptomların şiddetini etkileyebileceği, bu sebeple de kliniğe başvuran nörogelişimsel bozukluğa sahip çocukların değerlendirilmesinde mizaç özellikleri ve psikolojik sağlamlığın dikkate alınmasının çocuğa özgü müdahaleler ile tedaviye yardımcı olabileceğini söyleyebiliriz.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
okul öncesi, psikolojik sağlamlık, mizaç, otizm spektrum bozukluğu, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, yaşam kalitesi, pre-schoolers, psychological resilience, temperament, attention deficit hyperactivity disorder, autism spectrum disorder
