Farklı ışık yoğunluklarında bazı tıbbi ve aromatik bitkilerin sekonder madde üretimi ve fizyolojik tepkilerinin belirlenmesi

Ekonomik getirisi yüksek tıbbi ve aromatik bitkiler içerisinde yer alan, adaçayı, biberiye ve kekik bitkilerinin, yeni tesis edilmiş veya önceden kurulmuş, meyve bahçeleri, zeytinlikler vb. plantasyonların altında, üreticiye ek kazanç getirmesi amacıyla yetiştirilmesi, belirli oranda gölgeleme koşulları altında bitki gelişimleri, verim ve kalite özelliklerinin değişken olabileceği bilinmektedir. Mevcut çalışmada, Ege Üniversitesi Tarla Bitkileri Bölümü deneme alanlarında 2018/2020 yılları arası adaçayı (Salvia officinalis L.), biberiye (Rosmarinus officinalis L.) ve kekik (Origanum onites L.) bitkilerinin farklı gölgeleme koşullarında, bazı verim ve kalite özellikleri ile yapraklarındaki fizyolojik değişimler incelenmiştir. Bu amaçla, kontrol koşulu olarak açık alanda yetiştirilen bitkilerin yanında %40 ve %75 gölgeleme uygulanarak, her tür kendi içerisinde değerlendirilecek şekilde, yeşil ve drog herba verimleri, bitki boyu, yaprak alanı, klorofil a, klorofil b ve karotenoid içeriği, uçucu yağ oranları ve bileşenleri ile aralarındaki ilişkiler karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, ele alınan her üç türe ait drog herba veriminde bir azalış gözlemlenirken, ikinci yıldan itibaren bu azalışın gerilediği kaydedilmiştir. Gölgeleme koşullarında, birinci yıl, bitkiler kısıtlı ışık kaynağına ulaşabilmek amacı ile sıra aralarını doldururken, ikinci yılda boyuna uzama gerçekleşmiştir. Yaprak alanı ve pigment içeriği gölgeleme koşullarında genel olarak artış göstermiştir. Uçucu yağ oranı, her üç türde de gölgeleme koşullarında farklı miktarlarda artış göstermiş, uçucu yağ bileşenlerinde ise adaçayı ve kekik bitkisinde önemli değişimler kaydedilmiştir. Her üç türünde, gölgeleme koşulları altında verim kaybını azaltmak ve uçucu yağ oranındaki artışı koruyarak, kalitesinde sağlanacak iyileştirmelerle ilgili tarımsal uygulamaların geliştirilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

Cultivating medicinal and aromatic plants including garden sage, rosemary and oregano under new or prior set up garden could be additional income for farmers. However, the income depends on yield and quality of these plants which are affected from shade of trees. In this project, some yield and quality characteristics of garden sage, rosemary and oregano were assessed under different shading conditions. There were three different shading effect as 0%, 40% and 75%. Fresh herb, drug herb, plant height, leaf area, chlorophyll-a, chlorophyll-b, and carotenoid contents, essential oil rate and components were measured, and these features were comparatively associated together. According to results, drug herb yield were decreased in each three species, however this decrease was regressed in second year. First year of shading conditions, the plants grew through intra row in order to get more sunlight. Yet, this effort of reach to sunlight were evolved to increasing plant height in second year. Generally, leaf area and pigment contents were increased by shading conditions. Each three species showed different elevations in terms of essential oil rate. Besides, essential oil components of garden sage and oregano were showed significant alteration under shading conditions. It was concluded that each three species need to some agronomic arrangements and developments which enable to improve yield and preserve essential oil rate under shading conditions.