Türkiye koşullarında alternatif vadeli işlemlerin değerlendirilmesi

1980'lerin başından itibaren hızla gelişen vadeli işlem piyasaları günümüzde para 've -sermâye piyasalarında önemli bir yer işgal etmektedir. Gerek gelişmiş ülkeler arasında gerek de gelişmekte olan ülkelere olan finansal sermaye harekelerinin önemli bir bölümünde vadeli işlemler kullanılmaktadır. Bu çalışmada vadeli işlemlerin tarihi gelişiminden hareketle, gerekli teorik ve hukuksal altyapı ile birlikte, günümüzde uluslararası faaliyet gösteren firmaların vadeli piyasalara nasıl baktıkları ve ne amaçla vadeli sözleşmelere yöneldiklerine açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Ayrıca, döviz piyasası özelinde gerek global gerek de Türkiye'deki spot ve vadeli piyasalar incelenerek firmaların nasıl bir kurumsal yapı içerisinde bu ihtiyaçlarını karşıladıkları değerlendirilmeye çalışılmıştır. Çalışma sonucunda Türkiye'de faaliyet gösteren ancak uluslararası piyasalarla entegre bir şekilde hammaddelerini yurt dışından temin eden ve yine ürünlerini yurtdışına pazarlayan bir firmanın, kur riskinden korunmak için farklı hedging yöntemleri izlediği saptanmış ve döviz kuru riskinden korunmak için genellikle vadeli döviz piyasasmda ticari bankalar ile forward sözleşmesi yapma yöntemini seçtiği anlaşılmıştır. Bu konudaki spesifik uygulamalarına yer verilmiştir. Çalışma sonucu elde edilen sonuçlara göre; Türkiye'de çok az sayıda firmanın risk yönetimi tekniklerinden haberdar olmasına rağmen ve bunun vadeli piyasaların kurumsal gelişiminin en önemli engeli olmasına rağmen, bu yöntemleri kullanarak oldukça başarılı sonuçlar elde eden firmalarında olduğu anlaşılmış ve bu sonucun türev piyasaların yalan bir gelecekte hızlı bir gelişme potansiyeli taşıdığı sonucuna varılabilir. 152

ABSTRACT The derivative markets that have been growing quickly are now an important part of money and capital markets." Most of the capital movements between developed countries and developing countries are made with derivative instruments. Starting with the history of derivative markets, this study presents the necessary legal and theoretical framework to understand how international firms view derivative markets and why they engage in these markets. By focusing on foreign exchange markets, global and Turkish spot and derivative markets are examined to understand the institutional framework within which international firms engage in derivatives. It has been observed that a firm that operates in Turkey but provides inputs from abroad and sells products to abroad use various hedging methods to evade exchange rate risks. The most common method is to sign forward agreements with commercial banks in derivative exchange markets. Specific applications in this context have been included in this study. It has been observed that very few firms are aware of risk management techniques. This is a major obstacle to the institutional development of derivative markets in Turkey. However, there are some firms in Turkey that have used risk management techniques successfully. This situation is taken to indicate that derivative markets have strong potential to grow quickly in Turkey in the near future. 153