Psikolojik danışmanların ve danışanların bireyle psikolojik danışma sürecindeki deneyimlerine ilişkin algıları
Küçük Resim Yok
Tarih
2024
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Ege Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Bu araştırmanın amacı; Türkiye'de özel psikolojik danışma merkezlerinde çalışan psikolojik danışmanların ve bu psikolojik danışmanlardan bireyle psikolojik danışma hizmeti alan danışanların, olumlu bir şekilde sonlandırılan bireyle psikolojik danışma sürecindeki yararlı/destekleyici ve zorlayıcı buldukları deneyimlerinin anlaşılmasıdır. Çalışmada, çok katmanlı, karmaşık ve öznel bir deneyim olan bireyle psikolojik danışma sürecini küçük bir örneklem grubu ile derinlemesine incelenmek amacıyla nitel ve nicel metodolojileri bir araya getiren Kavram Haritalama (KH, [Concept Mapping, CM]) yöntemi kullanılmıştır. KH katılımcıları tüm süreçlere dâhil eden bir karma bir yöntemdir. Araştırmacı katılımcılardan üç turda veri toplar ve toplanan nitel verideki tüm ifadeler katılımcılar ve istatistiki programlar tarafından analiz edilir ve düzenlenir. Kavram haritalama yöntemi üç veri toplama turunu içeren altı adım ve görevlerden oluşmaktadır. Birinci veri toplama turu, hazırlık ve ifadelerin oluşturulması (beyin fırtınası ve fikir sentezi görevleri) adımlarını; ikinci veri toplama turu, ifadelerin yapılandırılması (gruplama ve derecelendirme görevleri) ve ifadelerin temsili (istatistiksel analiz görevleri) adımlarını; üçüncü veri toplama turu ise haritaların yorumlanması (odak grup görüşmesi görevleri) ve haritaların kullanılması adımlarını içermektedir. Bu araştırmanın hazırlık adımında KH için ana odak soruları oluşturulmuş, psikolojik danışman ve danışan seçim ölçütleri belirlenmiş ve bu ölçütler ışığında katılımcılar belirlenmiştir. Araştırmanın çalışma grubu seçim ölçütlerine uyan toplam 13 psikolojik danışman ve 17 danışandan oluşmaktadır. Birinci veri toplama turuna 11 psikolojik danışman ve 14 danışan katılmıştır. İkinci veri toplama turuna ilk tura katılan dokuz psikolojik danışman ve yedi danışan katılırken, bu turda seçim ölçütlerine uyan yeni iki psikolojik danışman ve üç danışan çalışma grubuna dâhil edilerek ikinci veri toplama turu 11 psikolojik danışman ve 10 danışan ile gerçekleştirilmiştir. Üçüncü veri toplama turunda odak grup görüşmelerinde ise ilk iki tura katılan katılımcılar arasından altı psikolojik danışman ve yedi danışan yer almıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak, birinci veri toplama turunda araştırmacı tarafından geliştirilen "Psikolojik Danışman Kişisel ve Mesleki Bilgi Formu", "Süreç Değerlendirme Anketi- Psikolojik Danışman Formu (SDA-PD)", "Danışan Kişisel Bilgi Formu" ve "Süreç Değerlendirme Anketi-Danışan Formu (SDA-D)" kullanılmıştır. İkinci veri toplama turunda; birinci veri toplama turunda toplanan ifadelerin gruplanması ve derecelendirilmesi için "Gruplama Formları" ve "Derecelendirme Formları" hazırlanmıştır. Araştırmanın veri toplama sürecinde birinci veri toplama turunda; ifadelerin oluşturulması adımında ana odak sorular ışığında katılımcılar Google Doküman Anket Formu aracılığıyla çevrim içi beyin fırtınası yaparak ifadelerini oluşturmuşlardır. Bireyle psikolojik danışma deneyimlerine ilişkin psikolojik danışmanlar 98 yararlı, destekleyici ve 62 zorlayıcı olmak üzere 160 ifade; danışanlar ise 88 yararlı, destekleyici ve 47 zorlayıcı olmak üzere 135 ifade yazmışlardır. Katılımcıların tüm ifadeleri orijinal ifadelerden ayrıştırılmadan fikir sentezi yapılarak araştırmacı tarafından düzenlenmiştir. Fikir sentezi ile ifadeler düzenlendikten sonra psikolojik danışmanlara ait 62 yararlı, destekleyici ve 47 zorlayıcı deneyim olmak üzere 109 ifade; danışanlara ait ise 58 yararlı, destekleyici ve 31 zorlayıcı deneyim olmak üzere 89 ifade ortaya çıkmıştır. İkinci veri toplama turunda; ifadelerin yapılandırılması adımında katılımcıların ifadeleri kavramsal olarak gruplamaları ve ifadeleri kendi süreçlerindeki önemine göre 1 ila 10 arasında derecelendirmeleri için Proven by Users isimli Çevrimiçi Test Programı kullanılmıştır. Daha sonra ifadelerin temsili adımında gruplanan ifadeleri tutarlı bir görsel modele dönüştürmek amacı ile Grup Benzerlik Matrisi, Çok Boyutlu Ölçekleme ve Hiyerarşik Kümeleme Analizi yapılmıştır. Analizlerin sonucunda psikolojik danışmanların ifadelerinin 17, danışanların ifadelerinin ise 13 anlamlı grup altında toplandığı görülmüştür. Üçüncü veri toplama turunda; haritaların yorumlanması adımında psikolojik danışmanlar ve danışanlar ile Zoom Programı üzerinden iki ayrı çevrimiçi odak grup görüşmesi gerçekleştirilmiştir. Odak grup görüşmeleri ile katılımcılardan istatiksel analizler sonucunda elde edilen haritalar ışığında (ön grup listesi, ön grup haritası ve nokta haritası) a) nihai grupları ve grup isimlerini belirlemeleri, b) grupları sınıflandırarak alanlar altında toplamaları ve alanlara isim vermeleri, c) sonrasında iki boyutlu haritadaki boyutlara/eksenlere isim belirlemeleri istenmiştir. Tüm bu görevleri bir arada beyin fırtınası yaparak tartıştıkları ve fikir birliğine vardıkları bir değerlendirme içinde yapmaları beklenmiştir. Sonuç olarak, psikolojik danışmanlar deneyimlerini "destekleyici-zorlayıcı" ve "müdahale-ilişki" eksenlerinde a) psikolojik danışma sürecinde temel adımlar, b) psikolojik danışma sürecinde yararlı ve destekleyici müdahaleler, c) psikolojik danışma sürecini etkileyen faktörler ve d) mesleki sorumluluk olmak üzere dört alan altında 18 gruptan oluşan bir yapıyla tanımlamışlardır. Danışanlar ise deneyimlerini "ilişki-kazanım" ve "destekleyici-zorlayıcı" eksenlerinde "a) kazanımlar, b) güven ve 3) zorlayıcı yanlar olmak üzere üç alan altında 12 gruptan oluşan bir yapıyla tanımlamışlardır. Ayrıca yapılan analizler sonucunda, psikolojik danışmanlara göre olumlu bir şekilde sonlandırılan bireyle psikolojik danışma sürecindeki en önemli ve etkili buldukları deneyimler "süpervizyon alma", "güvenli bir ilişki/bağ kurma", "psikolojik danışma hakkında bilgilendirme" ve danışanın hazırbulunuşluğu" olarak; en az önemli ve etkili buldukları ise "danışan ve psikolojik danışman arasındaki kültürel farklılıklar" olarak sıralanmıştır. Danışanlara göre ise en önemli ve etkili buldukları deneyimler "benim için huzur yerim, yalnız değilim: psikolojik danışmanımın sağladığı güven", "kaçtıklarım: kendimle yüzleşme", "canım psikolojik danışmanım: psikolojik danışmanımın tutum, davranış ve becerileri", ve "benim sınırlarım var: ilişkilerimde kabul ve sınır koymaya ilişkin özdeğerlendirme ve farkındalık geliştirme" olarak; en az önemli ve etkili buldukları ise "bağlamsal faktörler" olarak sıralanmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular ilgili alanyazını ışığında tartışılmış, araştırmacılar, psikolojik danışmanlar, psikolojik danışman eğitimcileri ve danışanlara yönelik öneriler sunulmuştur.
