Geçiş ülkelerinde para talebi ve dolarizasyon etkisi

Sovyetler Birliğin dağılması ile bağımsızlığını yeniden kazanan ülkeler için yeni sisteme geçiş dönemi baılamıştır. Geçiş ülkelerinde bağımsızlıktan sonra gerçekleştirilen liberalizasyon ile beraber doalrizasyon süreci başlamış ve bu ülkelerde artık günlük işlemlerde döviz kullanmak ve yabancı varlıklar tutmak olağan hale gelmiştir. Para ikamesi olgusu para politikasının yapılandırılmasını zorlaştıran bir olgudur; bu olgu ile bağlantılı olarak, özellikle zayıf mali piyasalarına sahip olan gelişmekte olan ve geçiş ülkelerinde yeni politika arayışı uzmanların büyük ölçüde ilgisini çekmiştir. Çalışmanın asıl amacı geçiş ülkelerinde para ikamesi sürecini belirleyen unsurların ve uygulanan para politikasının araştırılması ve analiz edilmesidir. İlk bölümde para ikamesi kavramı, teorik yaklaşımlar ve ölçülmesi özellikle geçiş ülkeleri bağlamında ele alınmıştır. Daha sonra, geçiş ülkelerinde para politikası uygulamaları, araçları ve hedefleri makroekonomik gelişmeler ışığında incelenmiştir. Çalışmanın ampirik kısmında Kırgızistan ekonomisi için bir ekonometrik model geliştirilmiş ve bu model 1995: III- 2006:II dönemi çeyrek yıllık verileri kullanarak zaman serisi teknikleriyle tahmin edilmiştir. Böylece Kırgızistan’da yaşanan para ikamesinin sebepleri ve ekonomiye olan etkileri amprik olarak tesbit edilmiştir. Uygulanan zaman serisi analizlerinin bulguları, enflasyon açısından bakıldığında ülkede halen histeresis (mandal) etkisinin varlığını ve para ikamesini belirleyen unsurların istikrarsız olduğuna işaret etmektedir. Eşbütünleşme analizinden elde edilen sonuçlar ise, para ikamesi, ulusal para getiri oranı, yabancı para getiri oranı ve enflasyon değişkenleri arasında uzun dönemli bir ilişkinin olmadığını göstermektedir. Geçiş döneminin en büyük sorunu olarak ele alınan enflasyon oranının tek haneli rakamlara inmiş olmasına rağmen, para ikamesi sorunun halen devam ediyor olması, sorunun kaynağının başka yerde aranması gerektiğine işaret etmektedir. Sonuç olarak, Kırgız Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın diğer para politikası araç ve hedeflerini de dikkate alması yerinde olacaktır.