Sikloastragenol'den hareketle kimyasal modifikasyonlar yapılarak sitotoksik etkinliği yüksek yarı-sentetik moleküllerin hazırlanması

Saponinler potent tümör inhibitörleri olmaları sebebiyle farmakolojik olarak aktif anti-tümör moleküllerin eldesinde birincil hedefler haline gelmişlerdir. Buna rağmen birçok durumda saponinlerin potansiyelleri zayıftır. Bundan dolayı bilim adamları yüksek potansiyele sahip yeni yapıların keşfi ve sentezini gerçekleştirebilmek için biyoaktivite rehberli çalışmalara yönelmiştir. Saponin temelli yarı-sentetik antikanser ilaç keşifi programları ticari olarak temin edilebilen oleanik asit, ursolik asit gibi triterpenoidler ile yapılmış olmakla beraber daha az bulunan triterpenler olan sikloartanlar, lanostanlar ve hopanlar ile gerçekleştirilmiştir. Daha önce yapılan çalışmalar ve taramalardan elde edilen bilgiler ışığında Astragalus sikloartanları üzerinde potent antikanser aktivite gösteren yeni moleküllerin dizayn edilmesi ve sentezlenmesi için çalışma yapılmasına karar verilmiştir. Çalışmamızın ilk basamağı çıkış maddesi olarak kullanacağımız, sikloartan ailesinin en sık rastlanan aglikonu olan 20,24-epoksi yan zincire sahip sikloastragenolün elde edilmesi oluşturmuştur. İkinci basamağı elde edilen maddenin tümör hücre hatlarına karşı daha yüksek sitotoksik aktiviteye sahip türevlere dönüştürülmesi oluşturmuştur. Bu amacı gerçekleştirmek için Astragalus trojanus kökleri kurutulup toz haline getirildikten sonra MeOHʼta çözülmü 0,5 M NaOH ile ekstraksyonu yapılmış 11,2 g saf ekstre elde edilmiştir. Liyofilize edilen ekstre O2 altında sodyum butoksit ile reaksiyona sokulmuş (14 saat, 90 oC) ve evoporasyondan sonra kalıntı su ile suspense edilip etilasetat ile beş kere ekstre edilmiştir. Etilasetat fazları birle tirilerek n-hekzan:etilasetat (5:5) sistemi ile silika jel kolondan geçirilerek 2,5 g saf sikloastragenol elde edilmiştir. A. microcephalusʼtan elde edilen 20,25-epoksi yan zincire sahip siklosephalosidin aglikonu olan siklosephagenolün eldesinde de aynı yol izlenmiştir. Oksidasyon, açilasyon, deaçilasyon ve halojenasyon reaksiyonları ile sikloastragenolden çıkarak 12 yarı-sentetik madde sentezlenmiştir. Yarı-sentetik bileşiklerin yapıları 1HNMR dataları ile belirlenmiştir. Elde edilen moleküllerin aktiviteleri MCF-7, MDA-MB-231, PC-3 ve SKBR-3 gibi dört farklı hücre hattı üzerinde 10 mg/ml konsantrasyonda taranmıştır. CA-S8, CA-S9 ve CA-S10 MCF-7 üzerinde sikloastragenole göre daha aktif iken, CA-S6, CA-S9, CA-S10 ve CA-S13 SKBR-3 hücre hattına karşı sikloastragenolden çok daha yüksek aktivite göstermiştir. Elde ettiğimiz sonuçlara dayanarak MCF-7 ve SKBR-3 hücre hatlarına karşı olan aktivitenin artışında C-16(O) pozisyonunda asetil, C-3 ve C-6 konumlarında karbonil ve C-25 konumunda serbest hidroksil grubunun bulunmasının önemli olduğu saptanmıştır. Buna rağmen MDA-MB-231ʼe karşı sikloastragenol 10 mg/ml derişimde en aktif molekül olarak bulunurken PC-3 hücre hattına karşı aktivitesi sentetik türevlerle hemen hemen eşit olarak tespit edilmiştir.