Kataklismik değişen yıldızların yapısı ve evrimi
Yükleniyor...
Tarih
2010
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Ege Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Bu tez çalışmasının ilk bölümünde SDSS ile kataklismik değişen yıldız olduğu belirlenen sönük (V>17m) beş sistem ve bir klasik novanın ışıkölçüm gözlemleri 2006-2009 yılları arasında TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nde RTT150 teleskobu ile yapılan CCD gözlemlerinin sonuçları yer almaktadır. SDSS J092009.54+004244.9, J132723.39+652854.3, J122740.83+513925.0, J160745.02+362320.7, J145758.21+514807.9, V849 Oph kısa dönemli (P<4 sa) kataklismik değişenlerinin, sakin evrede sıcak lekeden kaynaklanan değişimler, “flikering” olarak adlandırılan beyaz cüceden kırmızı cüceye aktarılan maddedeki hızlı değişimlerin neden olduğu kısa zaman ölçekli değişimler, sistemlerin parlaklık ve yörünge dönemlerinin değişimleri incelenmiştir. Sistemlerin bileşenleri, toplanma diski ve parlak lekeye ilişkin, ışık eğrisinin biçiminden ve yörünge döneminden elde edilen sonuçları tartışılmıştır. SDSS J1227 yıldızının O-C(I) sapmalarında sinüs benzeri bir değişim elde edilmiştir. ~2.4 yıllık zaman ölçeğindeki bu değişimin ikinci bileşenlerinde güneş benzeri manyetik aktiviteden kaynaklandığı sonucuna ulaşılmıştır. SDSS J1607’nin yörünge dönemi ilk defa bu çalışmada 3.49 saat olduğu belirlenmiştir. SDSS J1457 için V süzgecinde yapılan gözleminde ışık eğrisindeki 0.4 kadirlik ~40 dakikalık yarı-dönemli değişimin dışında yörünge dönemi olarak adlandırılacak herhangi bir dönemlilik belirlenememiştir. Ritter & Kolb’un (2009) kataklismik değişen yıldızlar ve ilişkili cisimlerle ilgili güncelenen en son kataloğundaki veriler kullanılarak yörünge dönemi, ikinci bileşenin kütle, yarıçap gibi temel parametreleri arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Kataklismik değişenlerdeki Pyör<1 gün olan ~750 CV’nin dönem dağılımları incelenerek alttürlerin evrimsel olarak farklılıklarının döneme etkisi tartışılmıştır. Yörünge döneminin tayf türüne göre değişiminde 1.5 sa<P<4.5 sa aralığındaki CV’lerin gözlemsel hata değerleri içerisinde aynı dönemli anakol yıldızları ile benzer bir dağılım gösterdiği belirlenmiştir. P>6-7 sa dönemli sistemlerin bir kısmının benzer dağılım gösterdiği ancak önemli bir kısmının da anakol yıldızlarına göre daha soğuk yani daha geri tayf türlerinde yer aldığı görülmüştür. Kütle-yarıçap diyagramında dönem boşluğunun üzerinde yer alan bazı CV’lerin ikinci bileşenlerin benzer kütleli anakol yıldızlarına ve CV’lere göre büyük yarıçaplar gösterdikleri belirlenmiştir ve buna neden olabilecek durumlar tartışılmıştır. Sonuçta hem ikinci bileşendeki manyetik aktivite hem de kütle aktarımından önce ikinci bileşen yıldızın evrimleştiği durumlar için yapılan evrim modelleri, gözlenen büyük yarıçapları açıklayabilmektedir. Yörünge açısal momentumunun sistemin toplam kütlesine göre değişiminde dönem boşluğunun altında ve üstünde yörünge dönemlerine sahip yıldızların belirgin biçimde birbirinden ayrıldığı belirlenmiştir. Yörünge ve birim kütle başına düşen açısal momentumun karşılık gelen özgün açısal momentum miktarları, bileşenlerin ayrı ayrı kütlesine ve sistemin toplam kütlesi göre değişimi incelenerek tartışılmıştır.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Kataklismik, yakın çift yıldızlar, yıldızlar: SDSS J092009.54+004244.9, J132723.39+652854.3, J122740.83+513925.0, J160745.02+362320.7, J145758.21+514807.9, V849 Oph., Cataclysmic, near contact binary stars, stars: SDSS J092009.54+004244.9, J132723.39+652854.3, J122740.83+513925.0, J160745.02+362320.7, J145758.21+514807.9, V849 Oph, Astronomi ve Uzay Bilimleri A.B.D.
