TV Cas ve XY UMa örten çift yıldızlarının dönem analizi ve fotoelektrik ışık ölçümü
Küçük Resim Yok
Tarih
1996
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Ege Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/closedAccess
Özet
Değişen Yıldızlar Genel Kataloğu (1985)'nda yörünge dönemi değişimi gösteren örten çift yıldızlar arasından seçilen TV Cas sistemi 1993-1994 XY Uma sistemi 1994 yılında, Ege Üniversitesi Rasathane'sinde gözlenerek ve B ve V renk bölgelerinde fotoelektrik ışık eğrileri elde edilmiştir. TV Cas ve XY Uma için mukayese yıldızları olarak, sırasıyla BD +54{486} 1278; denet yıldızı olarak, sırayla BD +54{486} 22 ve BD +54{486} 1275 yıldızları seçilmiştir. Gözlenen bütün fark parlaklıkları (değişen-mukayese), Hardie (1962) yöntemi kullanılarak atmosfer sönükleştirme etkisinden arındırılmış ve gözlem zamanları Güneş merkezine indirgenmiştir. Düzeltilmiş parlaklıklar, TV Cas için Ek1 de ve XY Uma için Ek2 de verilmiştir. Sistemlere ilişkin ışık ve renk eğrileri ise TV Cas Şekil 2.1.1 ve Şekil 2.1.2 de; XY Uma için Şekil 2.1.3 ve Şekil 2.1.4 te gösterilmiştir. Gözlemler boyunca TV Cas'a ilişkin sekiz baş minimum ve iki yan minimum zamanı, XY Uma'ya ilişkin dört baş minimum ve iki yan minimum zamanı elde edilmiştir. Literatürde toplanan minimum zamanları ile yeni minimum zamanları birleştirilerek TV Cas ve XY Uma için, sırayla Ek3 ve Ek4 teki çizelgeler oluşturulmuştur. Tv Cas için yörünge dönemi değişimi sorunu üç yolla analiz edilmiştir( i) Ek3 teki minimum zamanlarına Frieboes-Conde ve Herczeg(1973)in verdiği ışık öğeleri uygulanarak elde edilen O-C diyagramının (bkz. Şekil 3.1.1) parabolik bir değişim gösterdiği kabul edilmiş ve ağırlıklı en küçük kareler yöntemiyle Ek3 teki minimum zamanları kullanılarak (3.1.2) bağıntısıyla verilen quadratik terimli yeni ışık öğeleri bulunmuştur. Bu sonuç Şekil 3.1.2 de gösterilmiş ve TV Cas'ın yörünge döneminin 4.94±0.14 saniye/yüzyıl miktarınca azaldığı hesaplanmıştır. Roche lobunu dolduran ikinci bileşenin kütle aktarımından sorumlu olabileceği göz önüne alınırsa bu bileşenin kütlesi kütle kazanan bileşenin kütlesinden daha küçük olması nedeniyle yörünge dönemindeki bu seküler azalma miktarından kütle kaybı ve kütle aktarımının sorumlu tutulmayacağı önerilmiş ve yörünge dönemindeki seküler azalmadan asıl sorumlunun gravitasyonel ışınım yoluyla enerji kaybı olabileceği bulunmuştur.(ii) Analizin bu kısmında TV Cas'ın Şekil 3.1.1 deki O-C diyagramının parabolik değişim yerine sinüslü değişim gösterdiği kabul edilmiştir. Böylece Ek3 teki minimum zamanlarının (1.3.81) ve( 1.3.86) bağıntıları ile temsil edilebileceği düşünülerek diferensiyel düzeltmeli regresyon yöntemi ile Çizelge 3.1.2 ve Çizelge 3.1.2 de verilen bu bağlantılara ilişkin parametreler bulunmuştur. Sonuçlar, Şekil 3.1.3 ve Şekil 3.1.4 te gösterilmiştir. Ayrıca, TV Cas'ın Şekil 3.1.1 deki O-C diyagramının sistemin yörünge dönemi değişimini hangi karakterde ( parabolik karakterde mi yoksa sinüslü karakterde mi ) gösterdiğini anlamak için O-C değerlerine fit edilen kuramsal eğrilerin duyarlığına bakılmış ve x2 testi uygulanmıştır. Öngörülen parabolik değişim için x2 değeri 0.0078, sinüslü değişim için ise 0.0056 olarak elde edilmiştir. Sonuç olarak TV Cas'ın yörünge dönemi değişimini gravitasyonel ışınım yoluyla enerji kaybı olarak açıklayan parabolik değişim, x2 testi sonucu elimine edilmiştir. Böylece sistemin yörünge dönemi değişiminin sinüslü bir değişim olduğu anlaşıldıktan sonra bu değişimin olası nedenleri araştırılmıştır. İlk olarak, TV Cas'ın yörünge döneminin sinüslü değişiminden, sistemden uzak görülmeyen üçüncü bileşenin ışık-zaman etkisinin sorumlu tutabileceği önerilmiş ve üçüncü cismin sahip olabileceği minimum kütle olarak yaklaşık 0.90 m - değeri bulunmuştur. Ancak, bu hipotezin, analizde belirtildiği gibi, günümüzün gözlem teknikleriyle doğrulanmasının mümkün olamayacağı vurgulanmıştır.(iii) Dönem analizinin bu kısmında ise TV Cas'ın yörünge döneminin değişimi olarak Şekil 3.1.3 te verilen sinüslü değişimin gerçekte dönem modülasyonu biçiminde olduğu düşünülmüştür. Diferensiyel düzeltmeli regresyon yöntemi ile bu modülasyonun dönemi 83 yıl ve yarı-genliği de 0.0297 gün olarak bulunmuştur. Yörünge dönemi değişimini bileşendeki manyetik aktiviteye bağlayan Applegate modeli, TV Cas'ın yörünge döneminin modülasyon biçimli değişimine uygulanarak; bu modelin dönem değişimini tayf türü G5-G9IV olan ikinci bileşendeki manyetik aktiviteye bağlı olarak çözebileceği sonucuna varılmıştır. Modele gre TV Cas'ın 1.73 m - kütlesine ve 3.45 R - yarıçapına sahip ikinci bileşeni alt dev için yüzey altı manyetik alanı yeğinliği 3.04 kGauss olarak bulunmuştur. Ancak bu hipotezin kesinlik kazanması için hem yoldaşın manyetik aktivitesinin hem de sistemin minimum zamanları ile ışık değişiminin birlikte aynı zaman ölçeğine göre izlenmesi gerekmektedir. TV Cas'ın gözlemleri sonucunda elde dilen ışık eğrilerinde gözlem noktalarının evrelerini hesaplamak için Şekil 3.1.1 deki O-C diyagramına göre çevrim sayısı E>4700 olan fotoelektrik minimum zamanları kullanılarak ağırlıklı en küçük kareler yöntemiyle çok yakın gelecekte de kullanılabilecek olan güncel lineer ışık öğeleri bulunmuştur.
Açıklama
Araştırma Projesi -- Ege Üniversitesi, 1996
