Diyabetlide yaşam biçiminin güçlendirilmesi için yetki sürecinin incelenmesi
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2011
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Ege Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Bu araştırma fenomenolojik yaklaşımlı karma araştırma deseninde yapılmıştır. Araştırmada, diyabetlinin öz bakımını istendik biçimde yürütebilmesi ve diyabetini yönetebilmesi konusunda kendisini yetkili hissetmesi için YETKİ adı verilen ve 5 basamak içeren Güçlendirilme/YETKİ süreci planlanmış ve standart diyabet eğitimine göre YETKİ sürecinin etkinliğinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda tasarlanan araştırmada diyabetli birey için planlanan Güçlendirilme/YETKİ Süreci; Y= Yeni Yaşama Alışmak: Diyabet İle Yaşamaya Alışmak, Diyabet ile Yaşamaya Uyum Sağlamak, Diyabet İle Yaşamayı Öğrenmek E=Eğitim Almak: Diyabet Eğitimi Almak, Diyabet Yönetimi, Özbakımı İle İlgili Bilgileri Öğrenmek T=Tanımlamak: Kendisini-Becerilerini, Diyabet İle Yaşamaya ve Diyabetle Baş Etmeye Yönelik Planlarını, Yapması Gerekenleri Tanımlamak K=Karar Vermek: Tıbbi Beslenme Tedavisi/Diyet, Egzersiz, İlaçları Düzenli Kullanmaya Karar Vermek İ=İncelemek: Kendisini, Diyabet İle İlgili Öz bakım Uygulamalarını, Diyabet Yönetiminin Sonucunu İncelemek, Değerlendirmek ve Sonuçlarından Ders Çıkarmak olarak 5 basamakta gerçekleştirilmiştir. Araştırma, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Endokrinoloji Bilim Dalı Diyabet Polikliniği’nde, Eylül 2010-Mart 2011 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini 16 birey oluşturmuştur. Araştırmada, “Bireylerin Sosyo-Demografik ve Hastalık İle İlgili Bilgilerini İçeren Birey Tanılama Formu”, bireyi güçlendirmek için planlanan 5 basamaklı “YETKİ sürecinin her adımı için Yarı Yapılandırılmış Soru Formu”, “Metabolik Kontrol Formu” “YETKİ sürecinin her adımı ile ilgili “Güçlendirme Eğitim Materyali” olmak üzere dört grup araç-gereç kullanılmıştır. Araştırma nicel ve nitel olarak yürütülmüş olup aşağıdaki süreçlerde tamamlanmıştır. Araştırmanın nitel ve nicel verilerinin toplanmasında; 1. Örneklem, Çalışma ve Kontrol grubuna ayrıştırılmıştır. 2. Her iki gruptaki bireylere, bireyin sosyo-demografik ve diyabet ile ilgili özelliklerinin yer aldığı birey tanılama formundaki sorular sorulmuştur. 3. Her iki gruptaki tüm diyabetli bireylerin başlangıç metabolik kontrol sonuçları (HbA1c, BKİ, total kolesterol, HDL, LDL, trigliserid, kan basıncı) kayıt edilmiştir. 4. Örneklemi oluşturan Çalışma ve Kontrol grubundaki tüm diyabetli bireylerle birebir derinlemesine fenomenolojik görüşmeler yapılmıştır. Bu fenomenolojik süreçte her diyabetli bireyin 5 basamaklı YETKİ süreci adımlarına ilişkin her döneme ait olarak yaşadığı veya hissettiği öz yaşam deneyimleri, yarı yapılandırılmış sorular incelenmiştir. Çalışma grubunda yürütülen bu uygulamada, her bir katılımcı ile toplam 10-12 kez görüşülürken, kontrol grubundaki her bir katılımcı ile başlangıç ve sonuç olmak üzere toplam 2 kez görüşülmüştür. Her görüşme, yaklaşık 60-150 dakika süren bireysel-derinlemesine görüşmeler yapılmış ve konuşmalar sonradan yazılmak üzere ses kayıt cihazına kaydedilmiştir. Kaydedilen kayıtlar, görüşmelerden sonra bilgisayar ortamında yazılı döküm haline getirilmiştir. Yazılı dokümanların incelenmesinde, kodların ve kategorilerin oluşturulması için içerik analizi yapılmıştır. 5. Çalışma grubunu oluşturan 8 diyabetli birey için, fenomnolojik görüşmelerden elde edilen veriler ışığında, aldıkları standart diyabet eğitimine ek olarak, araştırmada hedeflenen Güçlendirme, Yetkilendirme sürecinin YETKİ adımlarını içerecek şekilde, 5 basamaktan oluşan güçlendirme eğitim ve danışmanlığı yapılmıştır. (Çalışma grubundan 1 birey güçlendirme sürecini tamamlamadan araştırmadan çekilmiştir. n=15) 6. Her iki gruptaki tüm diyabetli bireylerin bitiş metabolik kontrol sonuçları (HbA1c, BKİ, total kolesterol, HDL, LDL, trigliserid, kan basıncı) kayıt edilmiştir. Araştırma verilerinin değerlendirilmesi sürecinde; nitel verilerinin istatistiksel analizi; verilerin kodlanması, temaların bulunması, kodların ve temaların düzenlenmesi, bulguların tanımlanması ve yorumlanması olmak üzere dört aşamada gerçekleşmiştirilmiştir. Nicel verilerin analizi için ise, Statistical Package for Social Science 16,0 (SPSS) paket programında analiz edilmiş olup değerlendirmede, yüzdelik değerler, ki-kare, Fisher kesin ki-kare, tekrarlayan ölçümler için varyans analizi, kovaryans analizi, bağımlı eşleştirilmiş 2 grup için t-testi kullanılmıştır. Araştırma verilerinden elde edilen bulgular sonucunda, nitel verilerin analizi ile, Tip 2 diyabetli bireylerin güçlendirilme sürecine göre; Yeni yaşama alışma, Eğitim alma, Tanımlama, Karar verme, İnceleme ana temaları, alt temaları ve belirlenmiş kod analizleri sonunda; çalışma grubundaki diyabetli bireylerin güçlendirme programının kendilerine sağladığı güç ve yetki ile, diyet, egzersiz yapma, ilaç kullanma ve metabolik kontrol hedeflerine ulaşma konusunda daha kararlı olduklarını, diyabeti yönetmede “kendilerini yetkili ve güçlü hissettiklerini” açıkça ifade ettikleri saptanmıştır. Bu sonucu pekiştiren, nicel verilerin analizi ile de, çalışma grubundaki bireylerde güçlendirme/YETKİ programının sonunda özellikle HbA1c ve BKİ değerlerinde başlangıç değerlerine göre istatistiksel olarak anlamlı düşme olduğu, yani çalışma ve kontrol grubu arasında HbA1c ve BKİ değerleri bakımından YETKİ sürecinin sonunda istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunduğu saptanmıştır (p<0.05). Sonuç olarak, araştırmanın nicel ve nitel verilerinin genel olarak değerlendirilmesinde, çalışma grubu ile kontrol grubu karşılaştırıldığında, çalışma grubuna uygulanan 5 basamaklı Güçlendirilme/YETKİ Sürecini tamamlanması ile; programa katılan diyabetli bireylerin tümünün özbakım becerilerinin arttığı ve bireylerin diyabetlerini yönetme konusunda güçlü ve yetki sahibi oldukları ve diyabetli bireyde yaşam biçiminin güçlendirilmesi için 5 basamaklı YETKİ eğitim/güçlendirilme sürecinin standart diyabet eğitimine göre daha etkili, yararlı olduğu görülmüştür.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
İç Hastalıkları Hemşireliği A.B.D.
