Ailevi hiperkolesterolemili hastalarda teori temelli bireysel danışmanlık girişiminin etkinliğinin değerlendirilmesi

Amaç: Ailevi hiperkolesterolemili hastalarda "Transteoretik Model"in değişim aşamaları temelinde geliştirilen "Bireysel Danışmanlık Girişimi"nin yaşam şekli değişikliklerini sağlamada, hastalık yönetiminde ve klinik parametreler üzerinde etkinliğini değerlendirmektir. Yöntem: Randomize kontrollü deneysel bir çalışma olarak planlanan araştırmanın evrenini, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı Lipid Polikliniği'nde takibi yapılan hastalar oluşturmuştur. Hastalar eğitim durumu ve koroner arter hastalığı varlığına göre gruplandırıldıktan sonra basit rastgele randomizasyon yapılarak girişim ve kontrol grupları belirlenmiş ve araştırmaya dahil edilme ölçütlerine uyan 120 hasta (60 girişim, 60 kontrol) araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Araştırma verileri; "Hasta Tanıtım Formu", "Beslenme Alışkanlıkları ve Günlük Besin Tüketim Sıklığı Tanılama Formu", "Uluslararası Fiziksel Aktivite Anketi, Modifiye Morisky Uyum Ölçeği", "Davranış Değişim Aşaması Tanılama Kısa Soru Formu", "MacNew Yaşam Kalitesi Ölçeği", "Öz Etkililik-Yeterlilik Ölçeği", "Yapılandırılmış Telefon Görüşme Formu" kullanılarak toplanmış ve girişim grubundaki hastalara Ailevi Hiperkolesterolemi Bilgilendirme Kitapçığı verilmiştir. Veriler; ilk izlem (0. hafta), ara izlem (12. hafta) ve son izlem (24. hafta) olmak üzere üç aşamada toplanmıştır. Araştırma kapsamında girişim grubu ile yapılan altı bireysel danışmanlık görüşmesinden iki tanesi yüz yüze görüşme, dört tanesi de telefon görüşmesi şeklinde yapılmıştır. Telefon izlemlerinde; davranış değişiminin hedeflendiği beslenme, fiziksel aktivite ve tedavi uyumu alanlarına yönelik sorular sorulmuştur. İstendik davranış değişikliklerini sağlamak ve motivasyonu arttırmak amacıyla belirlenen zamanlarda (altı kez) araştırmacı tarafından sms/e-posta ile hatırlatıcı mesajlar gönderilmiştir. Verilerin analizi SPSS 21.0 paket programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Sonuçlar %95 güven aralığında ve anlamlılık p<0.05 düzeyinde değerlendirilmiştir. Bulgular: Girişim grubundaki hastaların %93.3'ünü, kontrol grubunun ise %92.5'ini heterozigot hastalar oluşturmuştur. Gruplararası homojen bir dağılım sağlanmıştır. İlk izlemde girişim grubunda tam tahıllı ekmek tüketen hasta oranı, ara izlem ve son izlem süreçlerinde artış göstermiş ve izlem zamanları arasında oluşan fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Girişim grubundaki hastaların yumurta ve doymuş yağ (katı/hayvansal) tüketim sıklıkları izlem verileri ve girişim-kontrol grubu hastaların son izlem verileri arasındaki farklar, istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Girişim grubu hastalarının fiziksel aktivite ve tedavi uyum düzeyleri izlem zamanlarına göre değerlendirildiğinde; gruplararası son izlem verilerinin karşılaştırılmasında ve davranış değişimi aşamalarında istatistiksel olarak anlamlı farklar bulunmuştur. Yaşam kalitesi ölçeği toplam puanları açısından her iki grubun son izlem verileri arasında istatistiksel açıdan anlamlı fark bulunmamıştır. Ancak girişim grubunda yaşam kalitesinin fiziksel, duygusal ve sosyal alt boyut puan ortalamalarında bazı izlem zamanları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklar bulunmuştur. Girişim grubundaki hastaların öz etkililik-yeterlilik ölçeği alt boyutlarından "engellerle mücadele" dışındaki alt boyutlarda puan ortalamaları açısından izlem zamanları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmamıştır. Hastaların sigara kullanım durumunda ilk izlem-son izlem ve ara izlem-son izlem süreçlerindeki fark istatistiksel açıdan anlamlı saptanmıştır. Girişim ve kontrol grubundaki hastaların son izlem klinik parametreleri arasındaki farkın karşılaştırılmasında; girişim grubunda BKİ, total kolesterol, LDL-K ve trigliserid düzeyleri daha düşük bulunmuş olup, iki grup arasında istatistiksel açıdan anlamlı fark saptanmıştır. Son izlem kan basıncı değerlerinin gruplararası karşılaştırılmasında, istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmuştur. Sonuç: Transteoretik Model'in değişim aşamaları temelinde gerçekleştirilen bireysel danışmanlık girişiminin ailevi hiperkolesterolemili hastalarda yaşam şekli değişikliklerini sağlamada (beslenme ve fiziksel aktivite), tedavi uyumunda ve hastalık için önem taşıyan klinik parametrelerin (BKİ, total kolesterol, LDL-K ve kan basıncı) kontrolünde etkin olduğu belirlenmiştir.

Objective: The aim of this study is to evaluate the effectiveness of the "Individual Counseling Initiative", which was developed on the basis of the change stages of the "Transteoretic Model" in patients with familial hypercholesterolemia, in terms of lifestyle changes, disease management and clinical parameters. Method: The population of the study, which was planned as a randomized controlled experimental study, consisted of patients who were followed up in the Lipid Polyclinic of Ege University Faculty of Medicine, Department of Cardiology. After the patients were grouped according to educational status and presence of coronary artery disease, simple randomization was performed and intervention and control groups were determined. The study included 120 patients (60 interventions, 60 controls) who met the inclusion criteria. Procedure; the data of the study were collected by using the "Patient Information Form", "Dietary Habits and Daily Dietary Consumption Frequency Diagnosis Form", "International Physical Activity Questionnaire", "Modified Morisky Medication Adherence Scale", "Behavior Change Stage Diagnostics Short Questionnaire," "MacNew Quality of Life Scale", "Self Efficacy Scale", "Structured Phone Interview" and the familial hypercholesterolemia information booklet was distributed to the patients in the intervention group. Data; the data were collected in three stages: first follow-up (week 0), intermediate follow-up (week 12) and final follow-up (week 24). Two of the six individual counseling interviews with the intervention group were conducted as face to face interviews and four of them were conducted as telephone calls. In telephone follow-ups; questions were asked about nutrition, physical activity and treatment adaptation in which behavior change was targeted. Reminder messages were sent by the researcher via sms/e-mail to ensure the desired behavioral changes and increase the motivation. Data were analyzed by using SPSS 21.0 package program. The results were evaluated at 95% confidence interval and p <0.05. Results: 93.3% of the patients in the intervention group and 92.5% of the patients in the control group were heterozygous. Homogenity of distribution is provided between the groups. In the first follow-up, the rate of patients who consumed whole-grain bread in the intervention group increased intermediate follow-up and final follow-up periods and the difference between the follow-up periods was statistically significant. The differences between the egg and saturated fat (solid/animal) consumption frequencies of the patients in the intervention group and the follow-up data of the control group patients were statistically significant. When physical activity and treatment compliance levels of intervention group patients were evaluated according to their follow-up times; There were statistically significant differences in the comparison of intergroup final follow-up data and behavioral change. No statistically significant difference was found between the final follow-up data of the both groups in terms of total quality of life scale scores. However, in the intervention group statistically significant differences were found between some follow-up times in the physical, emotional and social subscales of the quality of life scale scores. Except for the struggling against the obstacles sub dimension, there was no statistically significant difference between the follow-up times in the self efficacy- sufficiency scale sub-dimensions of the patients in the intervention group. According to the smoking status of the patients, the difference between the first follow-up and the final follow-up and intermediate follow-up and the final follow-up period were statistically significant. In the comparison of the difference between the final follow-up clinical parameters of the patients in the intervention and control group; BMI, total cholesterol, LDL-C and triglyceride levels were found to be lower in the intervention group and a statistically significant difference was found between the two groups. A statistically significant difference was found in the comparison of the final follow-up blood pressure values between the groups. Conclusion: It has been identified that the individual counseling initiative on the basis of the transformation stages of the Transteoretic Model is effective in controlling lifestyle changes (nutrition and physical activity) in patients with familial hypercholesterolemia, in treatment compliance, and in control of clinical parameters (BMI, total cholesterol, LDL-C and blood pressure) that are important for the disease.