Tip 2 diyabetes mellitus'ta glomerüler filtrasyon-nitrik oksid ilişkisi ve glomerüler filtrasyon hızının belirlenmesinde yeni göstergeler

ÖZET Batı Avrupa' da ve USA' da renal replasman tedavisi uygulanan merkezlerde en sık karşılaşılan hastalık nedenlerinden biri olan ve tüm toplumlarda sağlığa ayrılan bütçenin büyük bir kısmının kullanılmasını gerektiren diyabete bağlı olarak gelişen nefropati, diyabetli hastanın etkin bir şekilde takibi ve glisemik kontrolünün sağlanması ile önlenebilir bir patolojidir. Son zamanlarda sıkça sözedilen, endotel kaynaklı gevşetici faktöre identik, basit bir molekül olarak tanımlanan nitrik oksid (NO)' in glomerüler basınçların ve akımın, ayrıca mezenşiyumda mikro ve makromoleküler trafiğin düzenlenmesi üzerine etkileri olduğu bilinmekte ve bu nedenle diyabetin mikrovasküler bir komplikasyonu olarak tanımlanan nefropati gelişimindeki rolü tartışılmaktadır. Diyabetli hastada nefropatiye eğilim, glomerüler filtrasyon hızının artışı ve idrarda dipstick yöntemleri ile belirlenemeyecek ve makroskobik proteinüri olarak adlandırılmayacak kadar düşük, ancak normalin üzerinde protein atılımı olarak tanımlanan mikroalbuminüri' nin varlığı ile belirlenmektedir. Diyabetik nefropatinin 1. ve 2. evrelerinde glomerüler filtrasyon hızının ve üriner albumin atılımının artmış olabileceği gibi normal kalabileceği de gösterilmiştir. Son yıllarda, normoalbuminüri olarak tanımlanan bu gibi dönemlerde, glomerüler fonksiyonlar hakkında bilgi verecek, yeni, duyarlı ve özgül göstergelerin saptanmasına ilişkin çalışmalara ağırlık verilmiştir. Tüm bu bilgilerin ışığı altında çalışmamızda; Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji Bilim Dalı Polikliniği' nde izlenen, günlük idrar albumin atılımına göre mikroalbuminürik (MAU) (n=39) ve normoalbuminürik (NAU) (n=29) olarak gruplandırılan, 68 Tip 2 diyabetli hastada, sağlıklı bir kontrol grubu ile karşılaştırılarak, serum ve idrar NO düzeyleri ile son yıllarda glomerüler filtrasyon hızının belirlenmesinde yeni belirteçler olarak öne sürülen serum sistatin C ve beta 2 mikroglobulin (p2-MG) düzeyleri incelenmiştir. Olgularımız nitrat ve nitrit düzeyleri açısından incelendiğinde, serum nitrat+nitrit düzeyleri MAU grupta NAU ve kontrol grubundan, ayrıca NAU grupta kontrol grubundan anlamlı ölçüde yüksek (sırası ile, 62.86+7.03, 40.50±4.16, 11.92 ±1.58 umol/L p<0.05), 24 saatlik idrar nitrat+nitrit düzeyleri ise MAU grupta NAU grup ve kontrol grubundan anlamlı ölçüde yüksek (sırası ile, 1.97±0.33, 1.11±0.15, 0.97±0.09 mmol/24 saat p<0.05) bulunmuştur. 109MAU ve NAU gruplarda serum P2-MG düzeyleri kontrol grubuna göre anlamlı olarak yüksek bulunurken (sırasıyla, 2.63+0.14, 2.37±0.11, 1.92±0.07 mg/L, p<0.05), MAU grup ve NAU grup arasında istatistiksel olarak anlamlı olmayan bir. fark olduğu gözlenmiştir. Serum sistatin C düzeyleri de çalışmamızda incelenmiş ve MAU grupta NAU ve kontrol grubuna göre, NAU grupta da kontrol grubuna göre istatistiksel olarak anlamlı olmayan bir yükseklik (sırası ile, 1.18±0.04, 1.12±0.04, 1.05±0.06 mg/L) bulunmuştur. Özet olarak;. Mikroalbuminüri varlığında serum ve idrar nitrat ve nitrit düzeylerinin normoalbuminürik hastalara göre artmış olması, NO düzeyleri ile böbrek hemodinamikleri arasındaki ilişkide NO' in albuminüriyi arttırıcı bir rolü olabileceğini düşündürmektedir.. Hem MAU hem de NAU grup diyabetli hastalarda DTPA-GFR ile serum p2-MG ve serum sistatin C düzeyleri arasında negatif bir korelasyonun varlığına karşın, serum kreatinin düzeyleri ile DTPA-GFR arasında herhangi bir korelasyonun bulunmayışı, azalan glomerüler filtrasyon hızının belirlenmesinde serum p2-MG ve serum sistatin C düzeylerinden yararlanılmasının serum kreatinin ölçümlerine oranla daha iyi bir gösterge olabileceğini ortaya koymaktadır.. Serum P2-MG düzeyleri ile DTPA-GFR arasında saptanan korelasyonun serum sistatin C ile DTPA-GFR arasında saptanan korelasyondan daha güçlü oluşu, p2-MG ölçümlerinin sistatin C ye oranla daha yararlı olabileceğini düşündürmektedir. 110