MÜBADELE SÜRECİNDE HİNT MÜSLÜMANLARININTÜRKİYE’YE YAPTIKLARI YARDIMLARIN SORUNA DÖNÜŞMESİ (1923-1925)
Küçük Resim Yok
Tarih
2020
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Lozan’da 30 Ocak 1923’te Türkiye ve Yunanistan arasında, Batı Trakya’daki Türkler ve İstanbul Rumlarının dışında kalan Yunanistan’daki Müslüman-Türk ve Türkiye’deki Ortodoks-Rum nüfusun karşılıklı olarak değiştirilmesini esas alan “Mübadele-iAhaliMukavelenamesi” imzalandı. Mübadele işi ile ilgilenmek üzere önce Türk, Yunan ve tarafsız ülke temsilcilerinden oluşan “Muhtelit Mübadele Komisyonu (Karma Komisyon)” oluşturularak, Türkiye ve Yunanistan’da mübadele edileceklerin durumu tespit edilmeye başlandı. Türk Hükümeti, Türkiye’deki mübadele, imar ve iskân işleriyle yükümlü olmak üzere 13 Ekim 1923 tarihinde TBMM’de kabul edilen bir yasayla “Mübadele, İmar ve İskân Vekâleti”kurulmasına karar verdi. Mübadele işi, ilgili bakanlıkların kamu personeli ile Türkiye Hilal-i Ahmer Cemiyeti aracılığıyla yürütülecektir. Mübadele Sözleşmesi uyarınca Yunanistan’dan getirilecek olan sayıları yarım milyona yakın mübadil Türklerin taşınması, geçici yerlerinde barındırılması ve kalıcı iskân bölgelerine yerleştirilmesi gibi büyük ve meşakkatli bir sorunu aşmak için daha önce önemli yardımları görülen Hint Müslümanlarının bir kez daha yardımlarına ihtiyaç duyuldu, bu amaçla bizzat Mustafa Kemal Paşa tarafından İslam âleminin yardımını isteyen bir bildiri hazırlandı. Bu bildiriyi ulaştırmak ve toplanan yardım paralarını getirmek üzere Hilal-i Ahmer tarafından bir heyet oluşturularak Hindistan’a gönderildi. Bu arada Türkiye’de 29 Ekim 1923’te cumhuriyet yönetimine geçilmesinden sonra çağdaş uygarlıklar düzeyine ulaşılmak için hızlı bir devrim sürecine girilmişti. Bu çerçevede TBMM’de 3 Mart 1924’te kabul edilen yasalarla, aslında cumhuriyet rejimiyle bağdaşmayan halifelik kurumunun kaldırılması ve Osmanlı Hanedanı’nın yurt dışına sürgün edilmesi gibi kararların alınması, kendilerini halifeliğe bağlı hisseden Hindistan Müslümanları arasında kafa karışıklığına yol açtı. Özellikle yardımı toplayan Hint Hilafet Komitesi’nin liderlerinden ve sıkı hilafetçilerden biri olan işadamı Seyyit Chotani’nin, halifeliğin kaldırılmasını kabullenememesi sonucunda Türkiye için toplanan yardım paralarını kereste fabrikası ve inşaat malzemeleri alımında harcayarak kaybetmesi nedeniyle bu para Türkiye’ye getirilemedi. Dolayısıyla Türkiye, herhangi bir dış borç almaksızın ve dış yardım olmaksızın kendi kısıtlı imkânlarıyla mübadele işini halletmeye çalıştı. Öte yandan Hindistan’da Türkiye için toplanan yardım paralarıyla alınan malzemeleri kendisine devredilen Türkiye Hilal-i Ahmer Cemiyeti, bu işin peşini bırakmadı ve Hindistan’a ikinci bir heyet göndererek, cüzi miktarlarda da olsa elde edilen gelirin peyderpey Türkiye’ye getirilmesi için çaba sarf etti. Bu çalışmada, arşiv belgeleri ışığında “Lozan Mübadelesi” sürecinde Hint Müslümanlarının son yardımlarının sorun haline dönüşmesi incelenecektir.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Kaynak
Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
20
Sayı
41
