Türkiye'de geçit bölgesinin bazı illerinde buğday tohumluluğunun tedarik ve kullanımına ilişkin sorunlar ve çözüm yolları

Bu çalışmada, Türkiye'de Ege Bölgesini İç Anadolu'ya bağlayan geçit bölgesinde yer alan, Eskişehir, Kütahya ve Uşak illerinde buğday üreten üreticilerin, tohumluk kullanımı ve tedariki incelenmiştir. Araştırma alanını temsil edecek özellikleri taşıyan 24 köyden, 79 üretici ile yüz yüze görüşmeler yolu ile veriler elde edilmiş ve değerlendirilmiştir. Araştırma kapsamına giren üreticilerin, yetiştirdikleri buğday çeşitleri, geleneksel çeşitler ve sertifikalı çeşitler olarak gruplandırılmıştır. Daha sonra, buğday üretim alanlarının tamamını geleneksel çeşitlere ya da sertifikalı çeşitlere ayıranlarla, çeşitli oranlarda sertifikalı ve geleneksel çeşitlere ayıran üreticiler arasında, üreticilerin sertifikalı çeşitleri benimsemesinde etkili olan faktörleri ortaya koyabilmek bakımından, araştırma kapsamına giren iller köylerin konumları, işletme büyüklüğünün bir ölçütü olan işletme arazisinin genişliği, buğday üretiminin kuru ya da sulu alanda yapılması, üretim ağırlıklı olarak pazara ya da öz tüketime yönelik olması gibi çeşitli kriterler bakımından çeşitlere göre farklılığın olup olmadığı sınanmıştır. İncelenen üreticilerin, Eskişehir ilinde diğer illere göre hem sayıca, hem de ekiliş alanı bakımından sertifikalı çeşitleri kullanma düzeyinin fazla olduğu, dağ ve yamaç köylerinde geleneksel çeşitlerin fazla ekildiği, sulama olanaklarına sahip üreticilerin tamamının sertifikalı çeşitleri yetiştirdikleri, pazara dönük üreticilerin sertifikalı çeşitleri, öz tüketime yönelik üreticilerin ise geleneksel çeşitleri ağırlıklı olarak daha fazla tercih ettikleri belirlenmiştir. Bu farklılıklar, istatistiksel olarak da anlamlı bulunmuştur. İncelenen işletmelerde yetiştirilen çeşitlerin verim düzeyleri karşılaştırılmış, araştırma alanında buğday üretiminin çoğunlukla kuru alanda yapılması nedeniyle kuru alanda geleneksel çeşitlerle, sertifikalı çeşitlerin verim düzeylerindeki farklılığın, istatistiksel olarak da anlamlı bulunması dikkat çekici bulunmuştur. Bu nedenle araştırma alanında sertifikalı çeşitlerin yaygınlaştırılmasıyla, buğday veriminin arttırılmasını mümkün görülmektedir. İncelenen üreticilerin %67.08 gibi çoğunluğunun, tohumunu ortalama üç yılda yenilediği belirlenmiştir. Ancak bu üreticilerin %71.70'i tohumunu resmi olmayan kaynaklardan temin etmektedir. Üreticilerin yüksek verimli, sertifikalı tohumların temin yeri olan resmi kaynakları tercih etmesindeki en önemli sebep, bu kaynaklardan sağlanan tohumların daha pahalı olması ve ödemelerin peşin yapılması olarak belirlenmiştir. Araştırma bölgesinde düşük olan yüksek verimli sertifikalı tohum kullanımının yaygınlaştırılabilmesi, ürün pazarlama olanakları ile yakından bağlantılı bulunmuştur. Bu sebeple üreticilere Pazar entegrasyonunu sağlayan politikaların geliştirilmesi önerilmektedir. Üreticiler tarafından kolay temin edilebilir, düşük faizli tohumluk kredisinin de, sertifikalı tohumların talebini arttıracağı düşünülmektedir.