İbn Sînâ'nın fizik ve metafiziği arasında insanî nefs teorisi
| dc.contributor.advisor | Kuyurtar, Mehmet | |
| dc.contributor.author | Altınkaya, Galipcan | |
| dc.date.accessioned | 2025-02-20T12:17:52Z | |
| dc.date.available | 2025-02-20T12:17:52Z | |
| dc.date.issued | 2024 | |
| dc.department | Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe Ana Bilim Dalı | |
| dc.description.abstract | İbn Sînâ'nın psikoloji üzerine kaleme aldığı eserlerinde insan nefsinin bedende intiba edilmemiş bir cevher olduğu ve bedenin ölümünden sonra var olmaya devam edeceği çok açık ifadelerle dile getirilir. Ancak insan nefsinin insanın yaşamı sırasında bedenden ayrık bir işlevinin olup olmadığı konusu tartışmaya açıktır. Yine İbn Sînâ insanın aklının ideal bilgi nesnesinin makul suretler olduğunu, makul suretlerin ontolojik durumları bakımından bölünmez bütünler olduğunu söylemekte, buradan da insan nefsinin bunları kabul edebilecek birliğe sahip olduğunu ileri sürmektedir. Fakat aynı zamanda insan nefsinin bitkisel, hayvansal ve nâtık nefs olmak üzere üç kısmı olduğunu ifade etmektedir. Bunun da ötesinde, hayvansal ve bitkisel nefslerin, bedenin ölümüyle birlikte bozuluşa uğrayacaklarını belirtmektedir. Tüm bunlar İbn Sînâ'nın felsefesinde, bir müphemlik oluşturmaktadır. Öte yandan bir miktar daha derinden incelendiğinde İbn Sînâ'nın eserlerinde insan nefsinin cevherî birliğini ve bedendeyken de ayrık işlevlere sahip olduğunu iddia etmeyi mümkün kılan bazı yorum imkanları bulunduğu görülebilir. Ancak bu imkanların bilfiil hale gelmeleri için İbn Sînâ'nın nefsi nasıl araştırdığının mercek altına alınması gerekir. Bu araştırmaya girişildiğinde İbn Sînâ'nın nefsi doğa bilimleri bakımından ayrı, fizikte ayrı metafizikte ayrı bir araştırmaya tabi tuttuğu fark edilecektir. Bunlardan ilki nefsin bedende kendiliğinden hareketin ilkesi olarak ele alınması, ikincisi ise bir cevher olarak ele alınmasıdır. İbn Sînâ'nın bu ayrımı hangi yöntemsel ve ontolojik ilkeleri göz önünde bulundurarak yaptığının araştırılmasıysa bizi onun felsefesinin önemli bir sorunuyla yüzleşmek zorunda bırakır: Tümel bilginin kaynağı, imkânı ve nasıl elde edildiği. İbn Sînâ mirasçısı olduğu Meşşai ve Yeni-Platoncu geleneklerden tümel kavramların, varlıkta neye karşılık geldikleri sorununu devralmıştır. Zihnimizde tümevarım, soyutlama veya başka bir şekilde elde ettiğimiz bir nefs kavramı vardır. Bu nefs kavramının zihnimizden bağımsız olarak var olan bir şeyi temsil edip etmediği, tamamen mi yoksa kısmi olarak, yani belli bir itibarla mı temsil ettiği ise araştırılması gereken önemli sorulardır. Dahası dışsal varlık ve zihinsel varlık arasında bir simetrinin var olup olmadığı, insan nefsinin birliği ve bedendeyken ayrık olup olmadığıyla ilgili sorunla da bir araya gelmektedir. Çünkü İbn Sînâ insan aklının ideal nesnesi olarak ele aldığı makul suretin insan nefsine Faal Akıl'dan feyz ettiğini dile getirmektedir. Ancak Faal Akıl'la ittisal, oluş-bozuluş dünyasının zamansal koşullarına aşkın olan bu varlığın, oluş-bozuluş dünyasındaki zamansal koşullar tarafından çevrelenmiş insan nefsiyle bir ilişkisinin olmasını zorunlu kılar. Eğer İbn Sînâ insanın nefsinin bedendeyken ayrık olmadığını düşünüyorsa, zamansal ve zaman dışı iki cevherin nasıl bir ilişki kuracakları bazı yorum sorunları doğuracaktır. Görüldüğü gibi araştırma konusu insan nefsi olunca, araştıran öznenin ve araştırılanın konunun birliği, problemin kendi fasit dairesi içine kapanması tehlikesini beraberinde getirmektedir. Elinizdeki çalışma, İbn Sînâ felsefesine, insan nefsinin birliği ve bedendeki ayrıklığına yönelik bir soru yöneltildiğinde meydana gelen bu döngüselliği kırmak için gerekli olan kavramsal araçları, filozofun mantığında sunmuş olup olmadığına yönelik bir araştırmadır. | |
| dc.identifier.uri | https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=1pwTzRXnomYf6jwqVORfUZH7PNBuJvT090DjS-TQ2UPv6aHiSdSrkp9retUSmkbo | |
| dc.identifier.uri | https://hdl.handle.net/11454/116105 | |
| dc.identifier.yoktezid | 872454 | |
| dc.language.iso | tr | |
| dc.publisher | Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü | |
| dc.relation.publicationcategory | Tez | |
| dc.rights | info:eu-repo/semantics/openAccess | |
| dc.title | İbn Sînâ'nın fizik ve metafiziği arasında insanî nefs teorisi | |
| dc.type | Doctoral Thesis |
Dosyalar
Lisans paketi
1 - 1 / 1
Küçük Resim Yok
- İsim:
- license.txt
- Boyut:
- 1.17 KB
- Biçim:
- Item-specific license agreed upon to submission
- Açıklama:
