Ergenlik döneminde duygu sosyalleştirmeye yönelik ebeveyn müdahale programının etkililiğinin incelenmesi

Bu tez çalışmasında ergenlikte duygu sosyalleştirmeye yönelik geliştirilmiş olan ebeveyn müdahale programı Ergenleri Dikkate Almak – EDA’nın Türk kültürüne uyarlanması ve etkililiğinin incelenmesi amaçlanmıştır. Müdahale programının ergen annelerinin duygu sosyalleştirme yaklaşımları ve duygu düzenleme güçlükleri üzerindeki etkisi ile birlikte ergenlerin içselleştirme ve dışsallaştırma sorunları üzerindeki etkisi incelenmiştir. Ayrıca ergenlerde duygu düzenleme becerilerine, olumlu ve olumsuz duygulara, ergen anne ilişkisine ve annelerin psikolojik belirtilerine yönelik programın etkililiği de ilk kez bu çalışmada değerlendirilmiştir. Çalışmanın örneklemini Muğla ilinde yaşayan ve 10-13 yaş aralığı çocuğu olan anneler oluşturmaktadır. Katılımcıların yaş aralığı 30-55 olarak dağılım göstermektedir ve yaş ortalaması 44.15’tir. Örneklem 128 ergen annesinden oluşmaktadır ve katılımcılar 64 müdahale ve 64 bekleme listesi kontrol grubu olacak şekilde seçkisiz olarak gruplara atanmıştır. Çalışmada ergenlerden de ölçüm alınmıştır. Çalışma kapsamında annelerden duygu sosyalleştirme yaklaşımları, duygu düzenleme güçlükleri ve psikolojik belirtilerine ilişkin değerlendirmeler alınmıştır. Ayrıca anneler ergen çocuklarının içselleştirme ve dışsallaştırma sorunlarına ilişkin değerlendirme de yapmıştır. Ergenlerden ise duygu düzenleme yöntemleri, içselleştirme ve dışsallaştırma sorunları ve olumlu olumsuz duygularına ilişkin ölçüm alınmıştır. Bunun yanında ergenlerden anneleriyle ilişkilerine yönelik ölçüm de alınmıştır. Katılımcılar ölçüm araçlarını ön test, son test ve izlem ölçümleri şeklinde yanıtlamıştır. Ayrıca son testten sonra annelerden program değerlendirmeye ilişkin nitel ölçüm alınmıştır. İzlem ölçümü ise son testten altı ay sonra alınmıştır. Araştırma deseni ön test, son test kontrol gruplu yarı deneysel desendir. Çalışmada müdahale grubuna annelerde duygu sosyalleştirme yaklaşımlarını desteklemeyi hedefleyen 6 oturumluk EDA programı uygulanmıştır. Analiz sonuçlarında müdahale ve kontrol gruplarının sosyo-demografik özellikler ve bağımlı değişkenler açısından benzer özellikte olduğu bulunmuştur. Programın etkililiğine yönelik analiz sonuçlarında EDA programının annelerin destekleyici olmayan duygu sosyalleştirme yaklaşımlarında (ceza, büyütme, dikkat dağıtma) ve duygu düzenlemede güçlükler kabul etmeme alt boyutunda azalma sağladığı görülmektedir. Buna ek olarak anne bildirimlerine göre EDA programının ergenlerin içselleştirme (kaygı ve psikosomatik yakınma) sorunlarında olumlu yönde değişim sağladığı belirlenmiştir. Ayrıca ergen bildirimlerine göre EDA programı sonrasında ergenlerin içsel işlevsel duygu düzenleme yöntemlerinde artış, içselleştirme sorunlarında (kaygı ve psikosomatik yakınma) ve dışsallaştırma sorunlarında (aşırı hareketlilik/dikkat eksikliği ve davranım sorunu) ise azalma görülmüştür. Aynı zamanda program sonrasında ergen bildirimlerine göre anneleri ile ilişkilerinde yakınlık ve desteğin arttığı saptanmıştır. Bununla birlikte annelerin olumlu duygu sosyalleştirme yaklaşımlarında, duygu düzenleme güçlüklerinde, psikolojik belirtilerinde ve anne bildirimlerine göre ergenlerin dışsallaştırma sorunlarında gruplara göre ölçümler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir değişim görülmemiştir. Buna ek olarak ergenlerin içsel işlevsel olmayan, dışsal işlevsel olmayan duygu düzenleme yöntemlerinde, depresyon düzeyinde ve olumlu olumsuz duygularında da programın beklenen etkisi gözlemlenmemiştir. Aynı zamanda ergenlerin anneleriyle ilişkilerinde izleme, yakın iletişim, çatışma ve akran kabulü alanlarında da anlamlı bir farklılaşma saptanmamıştır. Çalışmanın bulguları, duygu sosyalleştirme, duygu düzenleme, içselleştirme sorunları ve dışsallaştırma sorunları çerçevesinde tartışılmıştır. EDA programının ergenlerde duygusal yetkinliğin arttırılmasına yönelik duygu sosyalleştirme yaklaşımlarını olumlu yönde desteklemesi beklenmektedir.

This study aims to examine the effectiveness of the parent intervention program EDA, which was developed for emotion socialization in adolescence, in the Turkish sample. The effects of the intervention program on adolescent mothers' emotion socialization approaches and emotion regulation difficulties, as well as on adolescents' internalization-externalization problems were examined. In addition, the efficacy of the program on adolescents' emotion regulation strategies, positive and negative emotions, adolescents' relationships with their mothers and mothers’ psychological symptom were also evaluated for the first time in this study. The sample of the study consisted of mothers living in Muğla province and having children between the ages of 10-13. The age range of the participants was 30-55 years and the mean age was 44.15 years. The sample consisted of 128 mothers of teens and the participants were randomly assigned to 64 intervention and 64 comparison groups. Within the scope of the study, evaluations were obtained from the mothers regarding emotion socialization approaches, emotion regulation difficulties and psychological symptoms. Mothers also made evaluations about their teens’ internalizing and externalizing problems. Measurements were taken from teens regarding their emotion regulation strategies, internalization and externalization problems and positive and negative emotions. In addition, measurements were also taken from teens regarding their relationships with their mothers. Participants answered the measurement tools as pre-test, post-test, and follow-up measurements. In addition, qualitative measurements regarding the program evaluation were taken from mothers after the post-test. Follow-up measurements were taken six months after the post-test. The research design is a quasi-experimental design with a pre-test and posttest control group. In the study, a 6-session EDA program aimed at supporting emotion socialization approaches in mothers was applied to the intervention group. The analysis results show that the intervention and comparison groups are similar in terms of sociodemographic characteristics and dependent variables. The results show that the effectiveness of the program shows that the EDA program reduces mothers' unsupportive emotion socialization approaches (punishment, feeding, distraction) and the non-acceptance sub-dimension in emotion regulation. In addition, according to mothers' reports, it was determined that the EDA program provided positive changes in teens' internalization (anxiety and psychosomatic complaints) problems. In addition, according to teens' reports, an increase in teens' internal functional emotion regulation strategies and a decrease in internalization problems (anxiety and psychosomatic complaints) and externalization problems (hyperactivity/attention deficit and behavioural problems) was observed after the EDA program. At the same time, according to teens' reports, it was determined that closeness and support in their relationships with their mothers increased after the program. However, no statistically significant change was observed between measurements according to groups in mothers' positive emotion socialization approaches, emotion regulation difficulties, psychological symptoms, and teens' externalization problems according to mother reports. In addition, the expected effect of the program on teens' internal dysfunctional, external dysfunctional emotion regulation strategies, depression level and positive and negative emotions was not observed. At the same time, no significant difference was found in the teens' relationships with their mothers in the areas of monitoring, close communication, conflict and peer acceptance. The findings of the study were discussed within the framework of emotion socialization, emotion regulation, internalization problems and externalization problems. It is expected that the EDA program will positively support emotion socialization approaches that aim to increase emotional competence in teens.