Sigarasız yaşama ilk adım: ebelik öğrencilerinde akran eğitimi programının etkinliği

Akran eğitimi, ebelik, sigara içmek.;Midwifery, Peer Education, Smoking.;Sigara içme davranışı, yol açtığı sağlık sorunları nedeniyle günümüzde en önemli halk sağlığı sorunları arasında yer almaktadır. Tütün ve tütün mamüllerini kullanmada en önemli ve tehlikeli grup adölesan ve gençlerdir. Gençlerin sigaraya başlamasını önlemenin en etkili yollarından biri de eğitimdir. Okul tabanlı tütün önleme programı kapsamında sigaradan korunma ve sigaranın zararları konusunda bilgi edinmede etkili eğitim yöntemlerinden biri akran eğitimidir. Bu çalışma, gençlerin sigara içme konusundaki bilgilerine akran eğitiminin etkisinin değerlendirilmesi amacıyla yapılmış eğitsel bir müdahale çalışmasıdır. Araştırma 15.10.2013-15.09.2015 tarihleri arasında Ege Üniversitesi İzmir Atatürk Sağlık Yüksekokulu'nda yapılmıştır. Araştırmanın evrenini, Ege Üniversitesi İzmir Atatürk Sağlık Yüksekokulu Ebelik Bölümü'nde okuyan öğrenciler oluşturmaktadır (n=390). Sigara konusunda eğitim verecek akran eğitimci grubu 8 kişiden, eğitim verilecek akran grupları ise basit randomizasyon yöntemi kullanılarak müdahale (n=128) ve kontrol olmak (n=132) üzere gruplara ayrılmıştır. Öğrencilerin 130'u veri toplama sırasında okulda bulunmama ya da çalışmaya katılmak istememe nedeniyle çalışma dışı bırakılmıştır. Veri toplama araçları olarak; anket, bilgi değerlendirme ve bilgilendirilmiş onam formu kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen verilerin analizi bilgisayarda Statistical Package for Social Science (SPSS) 15.0 paket programında gerçekleştirilmiştir. Araştırmada akran eğitici grubunda yer alan öğrencilerin %62.5 - inin yaşamının bir döneminde sigara içtiği, fakat hiçbir öğrencinin sigara içmeye devam etmediği görülmüştür. Sigaraya başlama nedenleri sorgulandığında çoğunlukla %25.0' ı denemek amacıyla, %25.0'ı da arkadaş ortamı nedeniyle başladıklarını belirtmişlerdir. Akran eğitici grubun akran eğitimi öncesi ve sonrası puan ortalamaları değerlendirildiğinde, puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmıştır (p<0.05). Müdahale ve kontrol gruplarının sigara kullanma durumları değerlendirildiğinde; müdahale grubunun %18.2'si, kontrol grubunun %24.2'si şu an sigara kullanmaktadır. Müdahale grubunun %9.1'i, kontrol grubunun da %14.8'i arkadaş ortamı nedeniyle sigara kullanmaya başladıklarını belirtmiştir. Sigara kullanan öğrencilerden müdahale grubunda yer alan öğrencilerin %15.9'u, kontrol grubunda yer alan öğrencilerin ise % 21.9'u sigarayı bırakmayı düşündüklerini belirtmişlerdir. Müdahale grubunun eğitim öncesi ve sonrası puan ortalaması arasında istatistiksel açıdan anlamlı fark olduğu (p{600}0.05), kontrol grubunun ise ön test ve son test puan ortalaması arasında istatistiksel açıdan anlamlı fark bulunmadığı (p{601}0.05) görülmüştür. Müdahale ve kontrol grupları ön test ve son test puan ortalamaları arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark bulunmamaktadır (p{601}0.05). Bu çalışmada akran eğitimi programının sağlık yüksekokulu ebelik öğrencilerinin sigara içme davranışı üzerinde etkili olmadığı saptanmıştır. Akran eğitimi etkinliğini değerlendirmeye yönelik gelecekte çalışmalar planlanırken; akran eğitiminin daha uzun süreli olması, eğitici grupta yer alacak öğrencilerin daha istekli ve çevrelerinde lider nitelikte olmaları göz önünde bulundurulabilir.