Ana-Baba ve ergen ilişkilerinin problem çözme iletişim becerileri, bilişsel çarpıtmalar ve aile yapısı açısından incelenmesi

Bu araştırmada temel amacı, ana-baba ve ergen arasındaki ilişkileri Davranışsal-Aile Sistemleri modeli doğrultusunda çok-yönlü bir şekilde değerlendirilebilmektedir. Bu amaçla modelde ileri sürülen a) problemi çözme iletişim becerileri b) bilişler içselleştirilmiş amaçlar ve c) aile yapısıyla ilgili kavramların, kültürümüzde değerlendirilmesine olanak tanıyan bir ölçüm aracının güvenlik ve geçerliliği irdelenmiştir. Çalışmanın ikinci amacı, normal ve psikiyatrik örneklerdeki ergen ve anne babaların Davranışsal-Aile Sistemleri modellerine göre karşılaştırılması oluşturulmuştur. Son olarak ta ergenlerin anne babalarıyla ilişkilerini değerlendirmelerinde cinsiyet ve yaşın etkisi araştırılmıştır. Bu amaçları gerçekleştirmek için, araştırmaya normal ve psikiyatrik örneklerden 12-18 yaşları arasında, orta sosyo-ekonomik düzeydeki ailelerinden gelen 429 ergen 254 anne ve 204 baba olmak üzere toplam 887 denek katılmıştır. Araştırmadaki normal ve psikiyatrik örnekleri oluşturan ergen ve anne babalarının, yaş ve sosyo-ekonomik düzey (ana-baba eğitimi ve oturulan semt) açısından benzer ve oldukları gösterilmiştir. Çalışmanın ilk amacı doğrultusunda, Davranışsal-Aile Sistemleri modeline temellenmiştir bir ölçek olan Ana-baba ergen ilişki Envateri'nin (PARQ) çevirisi yapılmış, iç tutarlılık, kriter geçerliği ve faktör yapısı açısından güvenirlik ve geçerliliği değerlendirilmiştir. PARQ'ın güvenirlik ve geçerliliğinin kabul edilir düzeyde olduğu saptandıktan sonra, araştırma da başlıca veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Normal ve psikiyatrik örneklerdeki ergen ve anne babaların karşılaştırılması amacıyla yapılan Aşamalı Regresyon Analizleri yazılı kaynaklarla tutarlı sonuçlar verilmiştir. İletişim gerek normal gerek psikiyatrik örneklerdeki ergen ve anne babaların ilişkilerinde varolan genel distres düzeylerini belirleyen önemli bir yordayıcı olmuştur. Aşamalı regresyon analizleri sonucunda ayrıca ana baba ve ergen arasındaki ilişkilerde ergenin cinsiyetinin etkisi olduğu görülmüştür. Normal örneklerdeki ana-kız arasında daha yakın ve sıcak, ana oğul arasında ise babanın araya girmesini gerektiren daha çatışmalı bu ilişki biçimi olduğunu gösteren bulgular elde edilmiştir. İkinci olarak normal ve psikiyatrik örneklerdeki ergen ve anne babaların PARQ alt ölçek puanları MANCOVA ile karşılaştırılmıştır. Araştırma da psikiyatrik örneklerdeki ergenlerin normal ergenle göre ana baba ilişkilerinde Psikiyatrik anneler normal annelere kötü, babalar ise normal babalara göre mükemmeliyetçilikle ilgili bilişlere inançlara daha fazla bağlı bulunmuştur. Üçüncü olarak, MANOVA sonucunda ana baba eğitim düzeyinin önemli bir değişken olduğu anlaşılmıştır. Normal ve psikiyatrik örneklerinin karşılaştırılması sırasında, aile üyelerinin aileleri olumlu görme ve gösterme eğilimlerinin üzerinde durulması gereken bir konu olduğu ortaya çıkmıştır. Ana babaların ailelerine daha olumlu gördüğü veya gösterdiği olabileceği düşünülmüştür. Araştırma da son olarak, PARQ'nın Açık Çatışma/Beceri Yetersizlikleri, Aile Yapısı ve Bilişler/İçselleştirilmiş İnançlarla ilgili ölçeklerinde ergenlerin cinsiyet ve yaşlarının etkisi olduğu görülmüştür. Araştırma da erkekler Açık çatışma Beceri yetersizlikleri alt ölçeklerinde daha fazla sorun bildirirken, kızlar ana babadan onay görme ile ilgili inançlara daha fazla bağlı bulunmuşlardır. Bunun yanı sıra, 12-14 yaş gurubundaki denekler Açık çatışma beceri yetersizlikleri alt ölçeklerinde oldukça çatışmalı ve sorunlu aile ilişkileri tanımlarken, 15-16 yaş gurubunda bu sorunların azaldığı, 17-18 yaş gurubunda ise tekrar gündeme geldiği görülmüştür.