Bazı tarım ürünlerinde dışsatım fiyatları ile çiftçi eline geçen fiyatlar arasındaki ilişkiler üzerinde bir araştırma
Küçük Resim Yok
Tarih
1989
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Ege Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/closedAccess
Özet
Bu çalışmada Türkiye - de tütün, kuru incir, çekirdeksiz üzüm, satsuma ve yumurta gibi değişik tarım ürünlerinde dış satım fiyatları ile çiftçi eline geçen fiyatlar arasındaki ilişkiler araştırılmıştır. Bu amaçla adı geçen ürünlerde önce orijinal nitelikli verilerden hareket edilerek üretim ve pazarlama durumları ortaya konmaya çalışılmıştır. Daha sonra Türkiye'de ve diğer önemli ülkelerde bu ürünlere ait dış satım miktar ve ortalama fiyatları incelenmiştir. Daha sonra Türkiye'deki bu ürünlere ilişkin çiftçi eline geçen fiyatlar yanında, destekleme ve ya perakende fiyatlarındaki cari ve reel değerlerle ortaya çıkan gelişmeler analiz edilmeye çalışılmıştır. Ele alınan ürünlerde, araştırma konusunun odak noktasında yer alan çiftçi eline geçen fiyatlarla, özellikle dış satım fiyatları arasındaki ilişkiler, bilgisayar yardımı ile istatistiksel olarak ayrı bir bölüm halinde incelenmiştir. Burada grafiksel yöntemden de yararlanılarak, söz konusu fiyatlar arasında ilişkiler çoklu korelasyon katsayıları da verilmek suretiyle ele alınan ürünler çerçevesinde incelenmeye çalışılmıştır. Elde olunan oldukça yüksek çoklu korelasyon katsayıları yanında, çiftçi eline geçen fiyatlarla (bağımlı değişken) , destekleme ve perakende fiyatları, dış satım fiyatları ve dünya fiyatları (bağımsız değişkenler) arasında ayrı ayrı hesaplanan korelasyon katsayıları da oldukça yüksek düzeylerdedir. Bu durum ürünler itibariyle ele alınan değişkenlerin çiftçi eline geçen fiyatlarla yakın bir ilişki içerisinde bulunduklarını vurgulamak açısından önem taşımaktadır. Zaten araştırmaya başlanırken, aslında bu düşünceyle yola çıkılmış, ancak beklenenden daha yüksek düzeylerde ilişkileri ifade eden korelasyon katsayıları ile karşılaşılmıştır. Bu bir bakıma destekleme veya perakende, dış satım ve dünya fiyatlarındaki gelişme seyirlerinin çiftçi eline geçen fiyatlar üzerine aynen yansıması durumu ile yakından ilgili bulunmaktadır. Ancak bu fiyatlarla çiftçi eline geçen fiyatlar arasındaki açıklığın ürünler itibariyle farklılık göstermesi, değişik Pazar aşamalarında ortaya çıkan aracı paylarının farklı farklı şekillenmesi sonucunu doğurmuştur. Gerçi araştırmada bu konu üzerinde iddialı konuşacak veriler derlenememiştir, ancak ilgili ürünlerden kur incir ve çekirdeksiz üzüm gibi pazarlama kanalında Tariş'in de yer aldığı ürünlerde dışa satım fiyatlarının çiftçi eline geçen fiyatlara daha etkili bir şekilde yansımış olduğu gözlenebilmiştir. Benzer durumu yine ürün pazarlanmasında kooperatiflerin Pazar payları tüccara daha düşük olmakla birlikte, ürün alımlarında bir rekabet ortamı yaratılarak çiftçi eline geçen fiyatların sonuçta nispeten daha yüksek düzeyde oluşmasına katkıda bulunmaktadır. Yumurtada ürün pazarlamasına rağmen tüccarlar hâkim durumdadır. Ancak dış satımda başarılı olunamaması, dış satım fiyatlarının dünya fiyatlarını oldukça altında olmasına neden olmuş, ancak ürünün dış satıma gitmesi sonucu perakende fiyatlardaki artışlar, çiftçi eline geçen fiyatlar olumlu bir şekilde etkilemiştir. Aynı şekilde tütün dış satımında tüccarların hâkimiyeti, tütünde birazda kalitenin etkisiyle genelde dünya fiyatların üstünde bir fiyat elde edilmesine katkıda bulunurken, çiftçi eline geçen fiyatlar üzerinde olumlu bir etki yaratamamıştır. O halde sorun, özellikle pazarlama aşamasında ürünlere sahip çıkacak tarımsal kooperatiflerin tüccarların yanında piyasada yer almasıdır. Üreticilerin bu konuda eğitilmeleri ve yönlendirilmeleri sayesinde kooperatifsel kurumlara bilinçli bir şekilde katılmaları ürünlere ilişkin piyasaları istikrara kavuştururken, dış satıma sunularak değerlendirilen ürünlerden elde edilecek ortalama fiyatın daha büyük bir diliminin kendilerine dönmesini sağlayabileceklerdir.
Açıklama
Proje Yürütücüleri; Kezban Konak, Canan Abay, Bülent Miran, Ferruh Işın
Araştırma Projesi -- Ege Üniversitesi, 1989
Araştırma Projesi -- Ege Üniversitesi, 1989
