Lizozomal depo hastalıklarının tanınması ve izleniminde yeni inflamasyon belirteçlerinin araştırılması

Lizozomal depo hastalıkları (LDH) 40' tan fazla genetik hastalık grubunu kapsar ve doğumlardaki yaklaşık insidansı 1/40,000 - 1/100,000,000' dir. Lizozomal enzimleri kodlayan genlerdeki bir mutasyon sonucu enzim proteinleri veya ilişkili kofaktörlerinde oluşan bozukluğa bağlı olarak lizozomal depo hastalıkları gelişir. Lizozomal enzimler pek çok biyomolekülün yıkımında görev yaparlar. Lizozomal depo hastalıklarında ise yıkılamayan moleküller lizozomlar içerisinde birikmeye başlar ve hücreler şişer. Böylece hücre fonksiyonları bozularak hücre ölümü gerçekleşir. Lizozomal depo hastalıklarının tanı, aktivite ve tedavi etkinlik izlemlerinde kitotriozidaz aktivitesi ölçümü günümüzde sık kullanılan bir yöntemdir. Ancak beyaz ırkta toplumun yaklaşık %6' sında bir mutasyon sonucu plazma kitotriozidaz aktivitesi hiç bulunmamaktadır ve farklı testler gerekebilmektedir. Ayrıca tedavinin izleniminde kitotriozidaz düzeyleri düşük çıkabilmektedir. Bu yüzden LDH tanısında Katepsin-D (KAT-D) yeni bir belirteç olarak kullanılabilir. Aktif katepsin-D lizozomda bulunan bir nonspesifik proteazdır. Çalışmalarda protein yıkımı, apopitozis ve otofaji ile ilişkisi gösterilmiştir. Lizozomda bulunan diğer hidrolazlar ile birlikte lizozoma göç etmekte olup diğer lizozomal enzimlerle ilgili fonksiyon bozukluklarında düzeyi değişmektedir. Cluzeau ve ark. Mikroarray çalışmasında lizozomal depo hastalıklarından biri olan Niemann Pick hastalığında 103 gen taranmış ve Katepsin D gen ekspresyonlarının arttığı gösterilmiştir. Bu nedenle bu çalışmada lizozomal depo hastalığı olan kişilerde bu protein düzeyindeki değişiklikler araştırılacaktır. Bu çalışmanın amacı lizozomal depo hastalığı olan bireylerde Katepsin D düzeylerini kitotriozidaz düzeyleri ile karşılaştırarak yeni bir biyomarker olup olamayacağını araştırılmasıdır. Çalışma grubu Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı'nda Pompe, Gaucher, Niemann Pick, Fabry ve MPS tanısı konmuş kişilerde gerçekleştirilmiştir. Çalışmamıza 59 LDH tanılı hasta ve 70 sağlıklı gönüllü katılmıştır. Hastalar ve kontrollerden 2 adet 2 cc EDTA' lı tüpe kanlar toplanmış ve plazmaları ayrılmıştır. Bütün plazmalarda Katepsin D, Kitotriozidaz aktivitesi ve kitotriozidaz protein düzeyleri çalışılmış ve istatistiksel verileri yapılmıştır. Niemann Pick hastalarının plazma katepsin D düzeyleri Gaucher hastalarının plazma katepsin D düzeylerinden daha yüksek çıkmıştır. Gaucher hastalarında ise plazma CHIT enzim aktiviteleri Niemann Pick hastalarının plazma CHIT enzim aktivitelerine göre yüksek çıkmıştır. Aynı şekilde Gaucher hastalarının CHIT enzim proteinleri Niemann Pick hastalarının CHIT enzim proteinlerinden daha yüksek çıkmıştır. Bu durumda Gaucher hastalarında CHIT enzim aktiviteleri, Niemann Pick hastalarında ise Kat-D enzim düzeyi ölçümü daha elverşli görünmektedir. Ayrıca Gaucher ve Niemann Pick hastalarında CHIT protein düzeyleri kontrole göre anlamlı yüksek çıkmıştır fakat CHIT enzim aktiviteleri ölçümü CHIT enzim protein düzeyi ölçümüne göre daha kullanışlı görünmektedir.