Alan kullanım

Bu çalışma, Gediz Anakol Alt Havzası'nda 1992 ve 2022 yılları arasında meydana gelen alan kullanım/arazi örtüsü (AK/AÖ) değişimlerinin, peyzaj ekolojik risk (PER) üzerindeki etkilerinin saptanması amacıyla gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın yöntemi veri setinin hazırlanması, peyzaj ekolojik risk değerlendirmesi ve mekansal istatistiksel analizler olmak üzere üç aşamalı olarak kurgulanmıştır. 1992 ve 2022 yıllarına ait uydu görüntüleri piksel tabanlı kontrollü sınıflandırma yöntemi ile sınıflandırılarak yıllara ait AK/AÖ haritaları elde edilmiş, sınıflandırma sonrası karşılaştırma yaklaşımı ile meydana gelen değişimler saptanmıştır. AK/AÖ değişimine dayalı PER değerlerinin elde edilmesinde, yapılan hesaplamaların doğruluğunu ve mekansal görsel ifadesini arttırmak için çalışma alanı hücre tabanlı haritalama yaklaşımı ile 302 risk değerlendirme birimine bölünmüştür. PER değerlerinin elde edilmesinde peyzaj parçalanma, peyzaj izolasyon, peyzaj baskınlık, peyzaj bozulma, ekolojik kırılganlık, peyzaj kayıp ve peyzaj ekolojik risk indeksleri olmak üzere yedi farklı peyzaj desen indeksi, her bir risk değerlendirme birimi için hesaplanmıştır. Tüm risk değerlendirme birimi için elde edilen PER değerlerinin, çalışma alanı içinde birbirleriyle olan ilişkisinin saptanması amacıyla gerçekleştirilen mekansal istatistiksel analizler sonucunda PER değerlerinin çalışma alanı bütününde pozitif korelasyon gösterdiği ve kümelenme eğiliminde oldukları tespit edilmiştir. Risk değerlendirme birimlerinin noktasal PER değerlerinin komşu birimler ile arasındaki kovaryans ve uzaklık bilgileri ile çalışma alanı bütününde mekansal dağılımının saptanmasına yönelik Kriging interpolasyonu uygulanmıştır. Elde edilen değerler doğal kırılım yöntemi kullanılarak çok düşük, düşük, orta, yüksek ve çok yüksek olarak sınıflandırılmıştır. Sınıflandırma sonrası karşılaştırma yaklaşımı ile 1992 ve 2022 yıllarına ait PER değerlerinin değişimleri saptanmıştır. Sonuç olarak çalışma yılları içinde en fazla değişim %10,96'lık bir artışla PER değeri çok yüksek sınıfında, en az değişim ise %1,29 azalış ile PER değeri çok düşük sınıfında meydana geldiği saptanmıştır. Bu doğrultuda PER değerlerinin mekansal ve zamansal dinamiğinin, peyzaj yapı ve işlevi üzerindeki etkileri değerlendirilmiş, genel ve özel saptamalar ile havza ekosistemi yönetim ve planlama süreçlerine katkı sağlamak amacıyla sürdürülebilir arazi kullanımları için politika önerileri oluşturulmuştur.

This study was carried out to determine the effects of land use/land cover (LU/LC) changes that occurred between 1992 and 2022 in the Gediz Mainstream Sub-basin on landscape ecological risk (LER). The method of the study was designed in three stages, namely the preparation of the data set, landscape ecological risk assessment, and the spatial statistical analysis. Satellite images of 1992 and 2022 were classified by pixel-based controlled classification method and LU/LC maps of the years were obtained. The changes that occurred with the post-classification comparison approach were determined. The study area was divided into 302 risk assessment units with a cell-based analysis approach in order to increase the accuracy and spatial visual expression of the calculations in obtaining the LER values based on the LU/LC changes of the study years. In determining the LER values, seven different landscape pattern indices, namely landscape fragmentation, landscape isolation, landscape dominance, landscape degradation, ecological fragility, landscape loss and landscape ecological risk indices, were calculated for each risk assessment unit. As a result of the spatial statistical analyzes carried out to determine the relationship between the LER values obtained for whole risk assessment unit within the study area, it was determined that the LER values showed positive correlation throughout the study area and they tended to cluster. Kriging interpolation was applied to determine the spatial distribution of the point LER values of the risk assessment units with the neighboring units and the spatial distribution of the covariance and distance information. The ontained values were classified as very low, low, medium, high and very high using the natural breaks method. With the post-classification comparison approach, the changes in the PER values for the years 1992 and 2022 were determined. As a result, it was determined that the highest change occurred in the very high risk class with an increase of 10.96%, and the least change occurred in the very low risk class with a decrease of 1.29%. In this direction, the effects of the spatial and temporal dynamics of landscape ecological risk on landscape structure and function were evaluated, and recommendations for policy insights for sustainable land uses were developed in order to contribute to the management and planning processes of the basin ecosystem with general and specific determinations.