Tarım topraklarında faydalı çinko yöntemlerinin belirlenmesi ve İzmir ili tarım topraklarının profil boyunca faydalı çinko dağılımı

Bu araştırma Gediz Havzasında Allüviyal büyük toprak grubu üzerine tesis edilmiş ve bağ tarımı yapılan toprakların alınabilir Zn içeriklerini belirlemede kullanılabilecek en uygun Zn ekstraksiyonu yöntemlerini belirlemek amacı ile yapılmıştır. Bu amaçla havzanın değişik yerlerindeki 19 bağdan yüzey (0-30 cm) toprak örnekleri ile bu bağların 9'unda ise profil örnekleri alınmıştır. Araştırmada ayrıca hasat döneminde 1. meyve salkımının karşısında yaprak ayası, yaprak sapı ve meyve örnekleri alınmıştır. Tesadüf parselleri deneme desenine göre düzenlenen ve 4 tekrarlamalı olan denemede yüzey topraklarına 0-5-10-20 ppm Zn (ZnSO4 7 H2O formunda) olmak üzere 4 dozda Zn uygulanmıştır. Deneme bitkisi olarak melez mısır çeşidi (SG-304) yetiştirilerek Zn uygulamasının verim (kuru madde), oransal verim, yaprak Zn konsantrasyonu ve topraktan kaldırılan toplam Zn miktarına etkisi incelenmiştir. Ayrıca yüzey toprak örnekleri asit, tuz, şelat, tampon ve şelat + tuz karekterindeki 21 farklı ekstraksiyon yöntemi ile ekstrakte edilmiştir. Farklı ekstraksiyon yöntemleri ile elde edilen alınabilir Zn değerleri, biyolojik indeks değeri olarak kabul edilen verim, oransal verim [(Zn1/Zn0)x100], mısır yaprağı Zn konsantrasyonu, topraktan kaldırılan toplam Zn miktarı, yaprak ayası Zn, yaprak sapı Zn ve meyve Zn değerleri ile olan ilişkileri incelenmiştir. Araştırmada kullanılan toprak örneklerinde pH 7.6-8.7; CaCO3 % 0.75-9.89; suda çözünebilir toplam tuz % 0.030-0.065; organik madde % 0.78-2.60; KDK 7.34-23.97 m.e /100 gr, su tutma kapasitesi % 28.96-50.33; toplam N % 0.048-0.148; alınabilir P 0.29-80.0 ppm; alınabilir K 60-648 ppm arasında değişmektedir. Toprakların alınabilir Zn içeriklerini belirlemek amacı ile ekstraksiyonda kullanılan 21 farklı yöntemin topraktan Zn'yu çözebilme gücü 19 toprağın ortalaması olarak aşağıdaki sırayı takip etmektedir. (Tablo 1'de gösterilmiştir). Profil toprak örneklerinin alınabilir Zn içerikleri 0.1 N HCI yöntemine göre 0.11-4.00 ppm arasında, 0.05 N HCI + 0.025 N H2SO4 yöntemine göre ise 0.03-2.48 ppm arasında değişmektedir. Toprakların alınabilir Zn içeriklerinin profil boyunca genelde azalış eğiliminde olduğu belirlenmiştir. Zn uygulaması ile sera denemesinde test bitkisi olarak kullanılan mısır bitkisinin verim, Zn konsantrasyonu ve topraktan kaldırılan Zn miktarında önemli artışlar meydana gelmiştir.(Tablo 2'de gösterilmiştir). Yaprak ayası, yaprak sapı ve meyvede Zn konsantrasyonun arası ile 16-122 ppm; 24-108 ppm; ve 3.1-5.9 ppm arasında değiştiği ve yaprak ayası için önerilen referens değeri (Zn > 35 ppm)'ne göre yapılan değerlendirmelerde incelenen bağların % 63'ünde Zn noksanlığının bulunabileceği belirlenmiştir. Biyolojik indeks değeri olarak kabul edilen verim, oransal verim, yaprak Zn konsantrasyonu, topraktan kaldırılan toplam Zn miktarı; yaprak ayası Zn, yaprak sapı Zn ve meyve Zn değerleri ile toprakların alınabilir Zn içeriklerini belirlemede kullanılan 21 farklı ekstraksiyon yöntemi ile elde edilen değerler arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Yapılan istatistiki değerlendirmeler sonucunda, verim (r = 0.487*), oransal verim ( r = 0.604**), topraktan kaldırılan Zn (r = 0.630**) ve yaprak Zn konsantrasyonu (r = 0.590**) ile en yüksek ilişkiyi veren 0.1 N HCI yöntemi ile 0.05 N HCI + 0.025 N H2SO4 yöntemlerinin araştırmanın yapıldığı koşullar dikkate alındığında bölgede bağ tarımı yapılan toprakların Zn içeriklerini belirlemede kullanılabileceği belirlenmiştir.