Ege bölgesi örneğinde Büyük Menderes havzası batı bölümü arazilerinin uzaktan algılama tekniği kullanılarak toprak taksonomisi ile arazi kullanım haritalarının yapılabilirliği üzerine araştırmalar
Küçük Resim Yok
Tarih
1999
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Ege Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/closedAccess
Özet
Bu araştırmada, Büyük Menderes havzasının yamaç, etek ve düz (ova) bölümünde açılan 39 ayrımlı pedonun ayrımlı horizon ve tabakalarından alınan toplam 238 adet ana özdek ve toprak örneği yanında, yörede dağılım gösteren doğal ve kültür bitki örtüsü, bunların dağılım alanlarının saptanması için Mayıs ve Haziran (1996) aylarında ait Landsat 5 TM uydu görüntüleri kullanılmıştır. Araştırma alanının alansal özelliğini gösteren 1961 çekimli topografik haritalar ile 1984, 1985 ve 1995 yıllarına ait Landsat 5 TM uydu görüntüleri kullanılarak yörenin doğal, fizyografik, yeşil doku vb özellikleri saptandı ve fizyogafik konumuna göre ayrımlı toprak sınırları oluşturuldu. Uydu görüntüleri öncelikle unsupervised olarak sınıflandırıldı ve bu sınıflar üzerinde dağılım gösteren gruplarda test alanları seçildi. Yer ölçümleri, 0.5, 0.6, 0.7 ve 0.8 mikron dalga boyu genişliklerindeki elektromanyetik enerjinin doğal ögeler tarafından yansıtılabilme özellikleri el spectrofotometresi tarafından ölçülerek veri tabanları oluşturuldu. Pedon yerlerinin seçiminde araziye ait kimi doğal özellikler ile bunların ayrımlıklarından yararlanıldı. Örnekleme sürecinde çevre ve toprağa ait eğim, arazi şekli, rölyef, arazi tipi, bitki örtüsü, şimdiki arazi kullanımı, taşlılık, kayalık, jeolojik ve jeomorfolojik yapılanmalar, taban suyu seviyesi vb. kimi doğal özellikler aşağıda tanımlandığı gibi arazi etütleri sürecinde saptandı. Araştırma yöresini gösterir Landsat 5 TM uydu görüntüleri kullanılarak yörenin doğal fizyografik, yeşil doku vb. özellikleri saptandı ve fizyografik konumuna göre ayrımlı toprak fizyografik birimleri saptanarak bunlar üzerindeki ayrımlı toprak seri ve fazları oluşturuldu. Hava fotoğrafları üzerinde saptanan noktalarda açılan 28 adet toprak pedonundan örneklenen 238 adet toprak ve ana özdek örneğinin laboratuvar analiz verileri ve arazi gözlemleri sonucunda, ayrımlı seri ve fazlardaki topraklar, toprak taksonomisi (7.yaklaşım) dizgesine göre sınıflandırıldılar. Bu bağlamda araştırma alanı arazilerinde; dağlık, vadi ve piedmont arazi tipleri ve yamaç, basin, alluvial fan, alçak glaci, taşkın düzlüğü ve taşkın seddesi fizyografik birimleri saptandı. Yörede oluşum gösteren topraklar Entisol, İnceptisol, şeklinde 2 sıra, 4 alt sıra, 4 büyük grup ve 6 alt grup ile 10 seri içerisinde belirlenirken, Xerofluvent, Xerorhent, Fluvaquent, Halaquept büyük grupları olarak saptandı. Büyük Menderes Havzası arazileri arazi kullanım yetenek sınıflarına göre I, IIw, IIs,IIe, IIes IIIse, IIIsw, IVes, IVsw, IVs VIIsw,VIIes arasında bir dağılım gösterirken; yoğun örnekleme ve çalışma yapılan yöreler başat olarak I, IIs ,IIe IIw ve IIIse, IIIsw. sınıflarına yerleştirildiler. Dağlık ve vadi arazi tipi içeriğinde yer alan tuzlu-alkali alanlar ise IVes, IVsw, IVs, IVsw, VIIsw, VIIes, VIIes arazi kullanım yetenek sınıfı içerisine yerleştirildiler. Çalışma alanında çok değişik olan arazi kullanımı söz konusu ise de temelde tarımsal işlevler yoğunluk kazandığı görülür. Bu bağlamda da sulu tarım kuru tarım ve meyvelikler (zeytin-incir) yanında fundalık veya makiler başat bir görünüm sergiler. Yörede yayılan doğal bitkiler, yörenin toprak özellikleri ve arazinin fotoğrafik konumuna bağımlı olarak; Tuzlu-alkali alanlardaki bitki toplulukları: Frigana toplulukları ve Maki topluluklarıdır. Araştırma yöresi hafif ve orta eğilimli yamaç rölyef yapılı arazilerde kültür bitkisi olarak yaygın bir şekilde zeytin, yer yer ise incir tarımı yapılmaktadır. Arazi çalışmaları süresince yörede dar ve geniş yayılışlı bitkilere rastlanılmıştır. Başat olarak geniş yayılışlı Sympyhtum anatolicum Boiss ve Ranunculus reuteriamus Boiss endemik bitki türlerine rastlanıldı. Uydu görüntülerinin işlerlikle kullanılabilmesi için yeryüzü temel ögelerinden olan toprak ve bitki örtüsünün yansıma verilerinin bilinmesi gerekmektedir. Doğadaki ögeler ise mevsimlere bağlı olarak yansıma verilerinde değişimler gösterir. Akdeniz iklim tipinin etkisi altında bulunan çalışma alanı, mevsimlere bağımlı olarak çarpıcı bir biçimde ayırımlı toprak nem koşullarını göstermektedir. Toprak dokusu içeriğindeki nem niceliği uzaktan algılama tekniği ile toprak gruplarının dağılım alanlarının belirlenmesinde oldukça önemlidir. Toprakların renk, doku nem ve taş-çakıl içeriğindeki değişiklikler özellikle 2., 3. ve 7.bantlarda (Landsat 5TM) ve bunların 732 kombinasyonunda gözlenebilmiştir. Araştırmalarda yansıma verilerinin yanı sıra, topoğrafik harita ve arazi gözlemlerinden yararlanılarak temel fizyoğrafik birimler belirlenmiştir. Buna göre dağlık, piedmont ve vadi arazi tipleri saptanmıştır. Her bir arazi tipi içerisinde yer alan toplam 9 toprak grubu içerisinde 15 er adet test alanı belirlenmiş ve bunların 2., 3. ve 7. bantlarındaki yansıma verileri istatistiki değerlendirmelere olanak sağlayacak şekilde mean, median, mode, minimum ve maksimum değerler şeklinde saptanmıştır. Toprak grupları yansıma verileri incelendiğinde en yüksek veriler tuzlu alkali topraklar olarak bilinen Balat serisi ve en düşük verilerin ise şist ana özdek üzerinde yer alan Yazırlı serisi topraklarda gerçekleştiği görülmüştür. Genel olarak toplam yansıma verileri incelendiğinde fizyoğrafik birimler arasında bir ayrım saptanırken, toprak grupları arasında küçük ayrımların bulunduğu belirlenmiştir. Bu nedenle ayrıntılı toprak haritalama çalışmalarında rölyef bazında sınıflandırma yönteminin uygulanabileceği, ancak toprak grupları bazında bu yöntemin karışmalara neden olabileceği görülmüştür. Sonuçta zenginleştirilmiş görüntü üzerinde görsel yorumlama (visual interpretation) yönteminin uygulanmasına karar verilmiştir. Uzaktan algılama tekniği ile arazi kullanım şekli belirlenmesi çalışmalarında kızıl ötesi ışınlarının etkili olduğu bilinmektedir. Bu nedenle araştırma yöresinde bitki topluluğu dağılımlarının saptanmasında toprak özellikleri için kullanılanlardan ayrımlı bir kombinasyon kullanılmıştır. Yapılan denemelerde 453 bant kombinasyonunun (Landsat 5TM)en iyi gözlemin yapılabildiği kombinasyon olduğu görülmüştür. Arazi kullanım şekli, çalışma alanında doğal ve kültür bitki örtüsü şeklinde iki ana grupta toplanmıştır. Her iki bitki örtüsünün belirlenmesi için Mayıs ve Ağustos aylarında alınmış Landsat 5TM uydu görüntüleri kullanılmıştır. Buğday bitki örtüsü Mayıs, Pamuk bitki örtüsü ise Ağustos ayı görüntüleri üzerinde belirlenmiştir.
Açıklama
Proje Yürütücüleri; Özcan Seçmen, Necdet Türk, Yusuf Kurucu, Sezai Delibacak, Mustafa Bolca, Burçin Çokuysal, Tevfik Türk
Araştırma Projesi -- Ege Üniversitesi, 1999
Araştırma Projesi -- Ege Üniversitesi, 1999
