Akran eğitimi yolu ile anneden anneye emzirme yeterlilik eğitiminin etkisinin belirlenmesi

Annelerin büyük çoğunluğunun emzirme konusunda yeterli olmadıklarına inanmaları, emzirmede güçlükler ile karşılaşmaları gibi nedenlerle erken dönemde anne sütü ile beslemeyi kestikleri, yapılan çalışmalar ile desteklenmektedir. Bu özden yola çıkarak çalışma iki aşamada yürütülmüştür. Birinci aşamasında “Emzirme Yeterlilik Ölçeği’nin” Türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirliliğinin belirlenmesi amacıyla metodolojik ve ikinci aşamada akran eğitimi yolu ile akran eğitimci anneler tarafından, gebelere ve yeni doğum yapmış annelere “emzirme yeterliliği” konusunda verilen eğitimin etkisinin saptanması amacıyla eğitimsel bir müdahale araştırması olarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın birinci aşaması olan ölçeğin geçerlik güvenirlik bölümü İzmir ili Altındağ ilçesi 7 No’lu Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi’ne kayıtlı Eylül 2006–Şubat 2007 tarihleri arasında doğum yapan ve çalışmaya dâhil edilme kriterlerine uyan annelere uygulanmıştır (n=165). Ölçeğin Kendall İyi Uyuşum Katsayısı W: 0.227 ve p<0.01; birinci ve ikinci uygulama arasındaki test-tekrar test güvenirlik katsayısı r=0.45 olarak bulunmuştur. Ölçeğin zamansal süreçteki tutarlılığının yeterli düzeyde olduğu belirlenmiştir (p=0.00). Birinci uygulamada Cronbach alpha katsayısı 0.91; ikinci uygulamada 0.92 olarak saptanmış ve ölçeğin güvenirliği yüksek bulunmuştur (0.80≤α<1.00). Geçerlik ve güvenirlik kapsamına alınan annelerin birinci hafta emzirme yeterlik puanı 151.22±12.39 iken; dördüncü haftadaki puanı 154.99±11.51 olmuş; sekizinci haftada ise 155.52±11.35’e yükseldiği saptanmıştır. Türkçe geçerlik güvenirlik çalışması yapılan Emzirme Yeterlilik Ölçeği; çeşitli saha araştırmalarında, erken dönemde emzirmeyi bırakma riski olan anneleri belirlemede ve annelerin emzirme konusunda öğrenme gereksinimi duydukları konuların belirlenmesinde kullanılabilir. Araştırmanın ikinci aşaması olan “Emzirme Yeterlilik Akran Eğitimi Programı”; 10.03.2007–10.07.2007 tarihleri arasında İzmir ili Altındağ ilçesi 7 Nolu AÇSAP ile Altındağ 1 Nolu Sağlık Ocağı’nda gerçekleştirilmiştir. Bölgede akran eğitimci olmayı gönüllü olarak isteyen ve çalışma kriterlerine uyan 8 anneye 10 Nisan 2007 tarihinde Emzirme Akran Eğitici Eğitimi Programı uygulanmıştır. Eğitimi başarıyla tamamlayan anneler; 7 No’lu AÇSAP Merkezine kayıtlı 40 gebeye 15–30 Nisan 2006 tarihleri arasında emzirme yeterliliği konusunda eğitim uygulamıştır. Akran eğiticiler gebelere verdikleri eğitimlerde öğrenim rehberinden yararlanmış, emzirme konusunda birbirleri ile deneyimlerini tartışmışlardır. Akran eğitimine katılan anne adaylarına eğitim öncesinde emzirme yeterliliği pretest soru formu uygulanmıştır. Eğitim sonrasında gebeler araştırmacı tarafından izlenmiştir ve doğum sonrası dönemlerinde; “Emzirme Yeterlilik Ölçeği”, Akran Desteğinin Algılanmasına İlişkin Soru Formu, posttest soru formu ve Edinburgh Postpartum Depresyon Ölçeği uygulanmıştır. Altındağ 1 No’lu Sağlık Ocağında bulunan 40 gebe de kontrol grubu olarak alınmış ve müdahale grubu ile eş zamanlı olarak aynı formlar uygulanmıştır. Akran eğitici annelerin eğitim öncesinde 73.25 olan bilgi puan ortalaması eğitici eğitimi aldıktan sonra 90.13’e yükselmiştir. Akran eğitimi alan annelerin emzirme yeterliliğine ilişkin 60.38 olan ön test bilgi puan ortalamaları son testte 87.65’e yükselmiş, eğitim almayan annelerin eğitim öncesi ön test bilgi puan ortalamaları 58.48 iken son testte bilgi puan ortalamaları 73.05’e yükselmiştir. Bu artış istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Tüm bu veriler ışığında; emziren anneler arasında, akran eğitici annelerden annelere eğitimin başarı ile gerçekleştirilebildiği ve akran eğitimi modelinin etkili bir yaklaşım olduğu sonucuna varılmıştır.