Kozmik mikrodalga ardalan ışınımının anizotropisi

Cosmic microwave background, cosmology, early universe.;Kozmik mikrodalga ardalan, kozmoloji, erken evren.;Kozmolojide, Kozmik Mikrodalga Ardalan Işınımı (CMBR) temel bir öneme sahiptir ve evrenin büyük ölçekli yapısı konusundaki şimdiki anlayışın şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır. CMBR'nin varlığı ilk 1946'da Gamow tarafından ileri sürülmüştür ve 1965'te Penzias ve Wilson tarafından keşfedilmiştir. CMBR tayfı, 'lik bir karacisim fonksiyonu ile oldukça iyi tanımlanır (Mather ve ark., 1994; COBE/FIRAS). Erken Evren için bu tayfsal form, sıcak Büyük Patlama modelinin temel dayanaklarından birisidir. CMBR doğasında olan diğer gözlenebilir nicelik, mikrodalga dalga boyunda gökyüzünün bir bölgesinden diğer bölgesine olan sıcaklığındaki değişimdir (Smoot ve ark., 1992; COBE/DMR). Bu sıcaklık değişimi, evrenin ilk zamanlarındaki maddenin yoğunluk farklarından ortaya çıkan ve akustik titreşimler biçiminde kendini gösteren ses dalgalarının varlığını gösterir. Anizotropiler, yapı oluşum süreçlerinin doğal bir sonucu olduğu ileri sürülür. Bu anizotropilerin ölçümleri, yeniden birleşme çağındaki ısısal tarih, evrenin geometrisi ve dinamikleri, kozmolojik parametrelerin belirlenmesi, karanlık madde ve bolluğu, erken dönemlerdeki enflasyon gibi evrenin yapısal oluşumu hakkında bilgiler sağlamaktadır. Diğer astrofiziksel veriler ile birlikte CMB anizotropi ölçümleri (WMAP, yer konuşlu ve balona dayalı ölçüm serileri) kozmolojik parametrelerin değerleri üzerine oldukça duyarlı sınırlamalar ortaya getirmektedir. Böylece CMB anizotropilerin nitelikli gözlemeleri kozmolojik modellerin güçlü bir testini sağlayabilir ve bu da önemli kozmolojik parametrelerin yüksek duyarlılıkla ölçümlerini sağlayacaktır.