Oksitosin ve blokerlerinin (atosiban) sıçanların farklı beyin bölgelerindeki (frontal korteks ve bazolateral amigdala), in-vivo elektriksel aktivite üzerine etkilerinin incelenmesi ve anksiyete modelindeki olası etkilerinin araştırılması

Giriş ve Amaç: Oksitosin (OX) ve bilinen tek zar reseptörü, limbik yapılar başta olmak üzere, tüm beyinde, diğer MSS yapılarında, üterus kası ve bazı diğer viseral dokularda yaygın olarak bulunmakta, endokrin ve parakrin birçok etkilere neden olmaktadır. İlk keşfedilen doğum, emzirme, cinsellik, haz, bağlanma, sosyal davranış ve ayrıca, doku koruyucu, onarıcı, ağrı giderici, rahatlatıcı vb "ılımlayıcı" etkileriyle dikkat çekmektedir. Bu çalışmanın amacı, alanyazında sık sık bildirilmiş, davranışlarla irdelenmiş, hatta insanda MRG ile de ortaya konmuş olan oksitosine atfedilen anksiyolitik etki ve bunun, güçlü oksitosin antagonisti atosiban ile döndürülmesini uyanık ve serbest dolaşabilir sıçanın frontal korteksinden yazdırılacak yüzeysel EcG ve kaygı-korkunun temel yapısal bileşeni olan basolateral amigdaladan yazdırılacak derin beyin EEG ile yukarıda anılan etkinin ölçülebilir ve karşılaştırılabilir düzeyde irdelemektir. Tamamlayıcı bir paradigma olarak da, pentilentetrazol (PTZ) ile endüklenmiş anksiyete durumunda, spontan davranışın OX ve ATO etkileri ile nasıl değiştiğini göstermektir. Materyal ve Yöntemler: 77 adet erişkin S.D. erkek sıçan, aşağıdaki gibi gruplara ayrılmış ve kısaca belirtilen işlemlere tabi tutulmuştur: Tüm enjeksiyonlar intraperitoneal (i.p.) uygulanmış; anestezi, Ketamine (80 mg/kg) ve Ksilazin (4 mg/kg) ile yapılmıştır. 1. ve 2. Temel Grup (n=56), kendi içlerinde de, her birinde n=7 olmak üzere; kontrol (madde enj yok), izotonik çözelti (1 mL/kg), oksitosin (10 IU/kg) (Synpitan, 5 IU/kg) ve atosiban (75 mg/kg) (Tractocil) grupları olarak dörde ayrılmıştır. Anestezi sonrasında ve ilaç uygulamalarından önce, her bir sıçan, stereotaksi cihazına yerleştirilmiş, Paxinos'un iki amaç (EcG ve EEG) için de önerdiği ayn ayrı koordinatlara 1) 2 adet (EcG) (kafatası yüzeyinden dura'ya doğru AP: + 3.0 mm ve 3.5 mm, L: + 2.0 mm), dış bölümleri yalıtılmış bipolar yüzeyel ve 2) kranyuma küçük bir pencere açılıp, (limbik koordinatlan AP: - 2.8 mm, L: + 4.8 mm, VD: - 8.5 mm olacak şekilde bazolateral amigdalaya), dış bölümleri yalıtılmış bipolar EEG amaçlı iğne elektrodlar kronik elektrodlar olarak hizmet verecek şekilde, sıkıca yerleştirilmiş, diş çimentosu ile sabitlenmiştir. Sonra, her bir sıçan ayrı bir kafese alınarak, 5 günlük sakin bir toparlanma süresi verilmiştir. Beynin elektriksel etkinliği, her bir sıçan için EcG, 30 dak süre ile, Biopac MP30 System ve EEG ise, 30 dak süre ile, Biopac MP150 System (Commat; 1-60 Hz bant aralığında; 10.000 amplifikasyonla; alfa 8-12 Hz; beta 12-20 Hz) düzenekleri kullanılarak kaydedilmiş; dalga yüzdeleri, Güç Spektrum Analizi (Power Spctral Analysis) kullanılarak hesaplanmıştır. 3. Temel Grup'ta (n=21), her bir sıçana 10mg/kg PTZ i.p. enjekte edilerek, 30 dakika deneysel anksiyete oluşturmak üzere beklenmiş, yalnızca 1) açık alan testi; n=7, 2) yükseltilmiş artı labirent testi; n=7 ve 3) yenilik arama, keşfetme hamlesi testi; n=7 gibi, her biri 10'ar dakikalık gözleme dayalı davranışsal değerlendirmeler uygulanmıştır. Anksiyete oluşturulduktan sonra ve davranış testlerinden önce, sıçanların üçte birine oksitosin, üçte birine atosiban verilmiş, geri kalan üçte bire herhangi bir madde verilmemiştir. Istatistiksel değerlendirme için SPSS 15.0 for Windows paket programı kullanılmış; parametrik değişkenler için Tek Yönlü ANOVA, parametrik olmayan niteliklerin karşılaştırılması için Mann Whitney U Testi uygulanmıştır. Bulgular: Elektriksel Beyin Etkinliği Bulguları ve Önemi: İzotonik çözelti enjeksiyonu, manipülasyon ve yerel ağrı-acı stresiyle anksiyete oluşturmuş, hem kortikal hem de amigdalar EEG'de, özellikle beta etkinliğinde artışa, alfa etkinliğinde azalmaya neden olmuştur. Oksitosin de aynı stresi yaratmış olmasına karşın, gerek limbo-kortikal baskılayıcı, gerekse periferdeki analjezik etkisiyle kaygıyı gidermiş, elektriksel etkinlikte alfa lehine, beta aleyhine bir duruma yol açmıştır. Atosiban da aynı manipülasyon ve yerel ağrı-acı stresiyle, ama özellikle güçlü antagonist etkisiyle, hem doğal olarak bulunan endojen oksitosini etkisizleştirmiş, hem de PTZ etkisini çok güçlendirmiş ve beyinde beta etkinliğini iyice artırmıştır. Deneysel Anksiyetenin Davranışsal Bulguları ve Önemi: Modelimiz, amacımıza uygun biçimde çalışmış, hiç bir sıçanda konvülziyona işaret eden hiç bir sonuç yaratmamıştır. Sıçanlar, PTZ ve PTZ + atosiban etkileriyle anksiyete göstergeleri olan açık alanı belirgin derecede tercih etme, tersine, bilinmeyen nesnelere yaklaşmak ve tanıdık olmayan konumlara açılmaktan olabildiğince kaçınma davranışı göstermiştir. Bizim paradigmamız ve dozlarımızda, PTZ + atosiban en şiddetli, PTZ çok şiddetli, oksitosin ise şiddetli etkiye yol açmışlardır. Sonuçlar ve Çıkarımlar: Tüm bulgularımızda farklı etkenlerin yukarıda belirtilen etkileri birbirinden en az p<0.5 derecesinde anlamlı farklılık göstermiştir. Bu çalışmamız, oksitosinin anksiyete giderici etkisini, dışarıdan erişilebilecek en doğrudan dinamik beyin parametresi olan kortikal ve amigdalar EEG etkinliği üzerinden ve oksitosinin güçlü antagonisti atosibanın önceki etkiyi ne derece döndürebildiğini de yordamak suretiyle gerçekleştirilmiştir. Bu niteliklerinden ötürü ilgili alanyazında gerçekleştirilmiş ilk çalışmadır. Davranış ölçrne-değerlendirmeleri, genel olarak hayvan modellerinde her zaman farklı düzeylerde öznel ve orta-ileri derecede indirgeyici olsa da, buradaki yarı-doğal paradigmalarda alınan sonuçların, kabaca da olsa, insanın davranışsal klinik belirtilerine karşılık gelebildiği, yalnızca bizlerin değil, bu alanda çalışan çoğunluğun ortak görüşüdür.;Oksitosin, atosiban, pentilentetrazol, basolateral amigdala, prefrontal korteks, EcG, derin EEG, anksiyete, açık alan testi, yükseltilmis artı labirent testi.;Oxytocin, autosiban, pentylentetrazol, basolateral amigdala, prefrontal kortex, EcG, deep EEG, anxiety, open field test, elevated plus maze test.