Sakız enginar çeşidinde (Cynara scolymus cv. Sakız) görülen yerli tipe dönüşümün muhtemel nedenleri üzerinde bir araştırma
Küçük Resim Yok
Tarih
1991
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Ege Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/closedAccess
Özet
Enginar, geleneksel olarak ilkbahar ve sonbahar dönemlerinde bitkide oluşan dip sürgünlerinin alınarak dikilmesi yoluyla üretilmektedir. Ancak bu tarz üretimin yavaş olması, üretim materyalinin seleksiyonunda karşılaşılan sorunlar, vagatatif üretim ile virüs hastalıklarının çoğalması ve yayılması gibi nedenlerle çeşitli araştırıcılar in vitro koşullarda enginar üretimi üzerinde çalışmışlardır. Bu araştırmada ise, Sakız enginar çeşidinde görülen ve pratikte yabanileşme olarak adlandırılan yerli tipe dönüşümüm olası nedenlerini doku kültüründen faydalanılarak araştırılması düşünülmüştür. Kontrollü şartlarda sürgün uçlarından geliştirilecek olan bitkilerde yaprak formu bakımından farklılıkların olup olmayacağını ve bu bitkilerin daha sonraki saksı ve tarla koşullarındaki gelişme durumlarının saptanması, normal yolla üretilen bitkilere göre verim karşılaştırmalarının yapılması planlanmıştır. Bu amaçla bir-iki yaşlı enginar bitkilerinin sürgün uçları ile gövde üzerinden farklı seviyelerden izole edilen gözler sterilizasyon işleminden sonra kültüre alınmışlardır. Araştırmada sürgün uçlarının gelişimi ve çoğalması için kullanılan yedi farklı modifiye MS ortamının özellikleri aşağıdaki gibidir; 1)MS, hormonsuz 2)MS + 2,0 ppm BAP 3)MS + 10,0 ppm BAP + 5,0 ppm NAA + 0,1 ppm GA3 4)MS + 1,0, 2,0 ve 3,0 ppm BAP + 0,1 ppm NAA 5)MS = 1,0 ppm Kin + 0,1 ppm NAA + 40 ppm adenine sülfat + 85 ppm NaH2PO4 6)MS (Makro elementleri) + GM (Mikro elementleri) 5,0 ppm BAP + 0,1 ppm laa + 0,5 ppm GA3 + 100 ppm adenin sülfat + 50 ppm tyrosin 7)MS (Makro elementleri) + GM (Mikro + organik elementler) + 0,1 ppm IAA+ 0,1 ppm BAP + 20 g/1 sakaroz. Elde edilen sürgünlerin köklendirilmesi için yapılan çalışmalarda ise MS ortamının modifiye edilmiş dokuz şekli araştırılmış, IAA, IBA ve NAA'nın farklı konsantrasyonları yanında, aktif kömür tozu (2,0 g/1) ortama ilave edilmiştir. Ortamlardaki sakaroz ve agar miktarları da bu dönemde % 1,5 ve 0,45 seviyelerine kadar azaltılmıştır. Sterilizasyon işlemi otoklavda 1,1, atmosfer basınç altında 20 dakika süreyle gerçekleştirilmiştir. Kültür odalarında, ortalama sıcaklık 25 + oC, ışık intensitesi 1000-3000 lüks, ışıklanma süresi ise 16 saat /gün olarak sağlanmıştır. Köklenmenin sağlanabilmesi için, kültürlerin bir kısmı 21 gün süreyle karanlıkta bırakılmıştır. Bu araştırmanın sonunda elde olunan değerleri toplu olarak değerlendirdiğimizde ulaşılan sonuçları aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür. Kültüre alınan sürgün uçlarından elde edilen sürgünler arasında yaprak formu bakımından bir farklılık gözlenmemiştir. Ayrıca gövde üzerindeki farklı seviyelerdeki gözlerden in vitro koşullarda gerçekleştirilen sürgünlerde de yerli enginar tipinin açık belirtisi olan parçalı yapraklılık olayına rastlanmamıştır. Köklemenin olmaması nedeniyle saksı ve tarla gözlemlerinin eksik kalmasına rağmen, bu ilk sonuçlardan sakız tipinden yerli tipe dönüşümün genetiksel değil, çevre ve beslenme gibi faktörlerden kaynaklandığı sonucuna varılmaktadır. Sürgün uçlarının ilk gelişmesinde hormonsuz MS ortamı yeterli olmaktadır. Sürgünlerde yeni axilary sürgün oluşumunun arttırılması ise denenen kombinasyonlar içinde en etkin olarak 2,0 ppm BAP ilavesiyle mümkün olmuştur. Enginarın in vitro koşullarda çoğalma yönünden hormonal isteğinin çok seçici olmadığı fakat vitrifikasyonun sorunu olduğu gözetlenmiştir. Artan konsantrasyonlar ile hormonlar, çoğalma yanında büyümeyi de hızlandırmakta bunun sonucu dokular vitrifiye olmaktadır. Enginarın doku kültürü ile üretiminde en büyük sorunun sürgünlerin köklenmesi olduğu görülmüştür. Köklendirme için denenen ortamlar içinde yalnız hormonsuz MS ve {dollar}1
Açıklama
Araştırma Projesi -- Ege Üniversitesi, 1991
