Osmanlı Türkçesindeki çekimsiz fiil şekilleri üzerine bir inceleme

Genel dil biliminde kelime türü olarak isimler ve fiiller kabul edilir. Fiiller, gramatikal bir zaman ve şahısta bildirilerek bize cümleyi verir. Fiil bildirmesi, fiil kök veya gövdesine şekil (tasarlama kipleri) ve zaman (haber kipleri) çekimleriyle ve şahıs çekimiyle gerçekleşir. Fiiller dilde yalnızca çekime girerek yani yüklem olarak kullanılmazlar. Fiiller, cümle içerisinde çekimlenmeden veya yapıma uğramadan da var olabilirler. Bu var oluş onlara cümle içerisinde çeşitli işlevler kazandırır. Çekime girmeden yani yüklem olmadan cümlede işlerlik kazanan bu yapılara çekimsiz fiil diyoruz. Bunlar isim-fiil (infinitif), sıfat-fiil (partisip) ve zarf-fiillerdir (gerundiyum). Asıl fiiller gibi çekimlenemeyen ve şahıs eklerini alamayan, işlerliğine göre isim çekim eklerini alabilen, geçici niteleyici olan yapılardır. Bu çalışmada öncelikli olarak Türk dili gramerleri taranmış, bu gramerlerdeki çekimsisz fiil şekilleri ile ilgili bilgilere ulaşılmıştır. Daha sonra çekimsiz fiil şekillerini oluşturan isim-fiiller, sıfat-fiiller ve zarf-fiiller hakkında literatür taraması yapılarak tarihî-karşılaştırmalı yöntem ile Osmanlı Türkçesindeki kullanımlarına örnek gösterilmiştir. Gramerler ve transkripsiyon/çeviriyazı metinleri incelenerek Eski Türkçe döneminden beri devam eden ya da Osmanlı Türkçesinde oluşmaya başlamış yapılar gösterilmeye çalışılmıştır.

In general linguistics, as word types are accepted nouns and verbs. Verbs provide us sentence -predicate- by being informed in a grammatical tense and person. Verb intimation occurs with morph (optative mood) and tense (indicative mood) conjugation and personal conjugation to verb root or stem. Verbs are not used in language only by entering the conjugation, that is, as predicate Verbs can also exist without being conjugated or constructed in the sentence. This existence brings them various functions within the sentence. We call these structures, which become functional in the sentence without conjugation, that is, without being predicate, as non-finite verb. These are verbal-noun (infinitive), verbal adjectives (participle) and verbal-adverb (gerundium). These are temporal qualifier structures that cannot be conjugated like actual verbs and cannot take personal suffixes; can take noun inflexional suffix according to their functionality. In this study, firstly, Turkish grammars has been scanned and information about non-finite verb forms in these grammars have been obtained. Afterwards, by making a literature review about verbal-nouns, verbal-adjectives and verbal-adverbs that generate the forms of non-finite verbs, it is exemplified to their use in Ottoman Turkish with the historical-comparative method. By examining grammars and transcription/ transliteration texts, the structures that have been continuing since the Old Turkish period or started to be formed in Ottoman Turkish have been tried to be shown.