Bayraklı ilçesi Cengizhan mahallesi 18-49 yaş kadınlarda aile planlaması yöntem kullanımı ve ilişkili erişim faktörlerinin değerlendirilmesi
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2011
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Ege Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Amaç: Bu araştırma, 18-49 yaş kadınlarda aile planlaması karşılanmayan gereksinim düzeyinin belirlenmesi, karşılanmayan gereksinimde etkili hazırlayıcı faktörler, kolaylaştırıcı faktörler ve gereksinim faktörlerinin değerlendirilmesi ve karşılanmayan gereksinim, yöntem kullanımı, erişim faktörlerinin belirlenerek, hizmetlere erişimin önündeki engellerin ortadan kaldırılması için öneri geliştirilmesi amacıyla yapılmıştır. Yöntem: Araştırma, kesitsel tipte bir araştırmadır. 1.12.2009-22.04.2011 tarihleri arasında yapılmıştır. Veri toplama aşaması 1-31 Ağustos 2010 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evreni, Cengizhan Mahallesi'nde yaşayan, evli, 18-49 yaş arası 2345 kadından oluşmaktadır. Bayraklı İlçesi'nde aile planlaması etkin yöntem kullanma oranı % 58.0 olarak saptanmış ve % 58.0 prevalans, % 5 hata payı, % 95 güven aralığı, % 10 yedekle birlikte Epi info istatistik proğramı ile en küçük örnek büyüklüğü 415 kadın olarak hesaplanmıştır. Evren, yaş gruplarına göre yedi tabakaya ayrılmıştır. Kadınlara aile planlaması yöntem kullanımı, aile planlaması hizmet kullanımı, yöntem kullanmama nedenleri, gereksinim durumu ve sosyodemografik özellikleri tanımlayan soru formu uygulanmıştır. Bağımlı değişken olan karşılanmayan gereksinim durumu, yöntem kullanma durumu ve yöntem kullanmama nedenlerine göre belirlenerek, hazırlayıcı ve kolaylaştırıcı faktörlerle olan ilişkisi ki-kare testi ve lojistik regresyonda değerlendirilmiştir. Bulgular: Kadınların % 21.9'u 35-39 yaş grubunda, % 65.0'i ilkokul mezunu ve % 39.7'si Doğu Bölgesi'nde doğmuş, % 56.6'sının eşleri ilkokul mezunu ve % 21.0'nin eşiyle akrabalığı bulunmakta, % 73.4'nün hanedeki kişi sayısı dört ve altında, %46.0'sı on yıldan az sürede İzmir'de yaşamış ve %92.1'nin en uzun yaşadığı yer, Batı Bölgesi'dir. Kadınların % 92.1'i doğurgan çağda bulunan ve %7.9'u menapoz, histerektomi ve infertilite nedenleriyle çocuk yapamayan kadınlardır. Kadınların % 77.1'nin ilk evlilik yaşı, 18-25 yaş arasında ve % 49.2'si ilk doğumlarını 20-24 yaş arasında ve % 38.5'i iki canlı doğum yapmıştır. Kadınların % 7.6'sı ölü doğum, % 16.0'sı kendiliğinden düşük, %17.8'i isteyerek düşük yapmıştır. Kadınların % 3.8'nde bebek ölümü öyküsü bulunmaktadır. Beş yılda yapılan tüm doğumların % 17.0'si sezaryen doğumdur. Doğumların, % 82.6'sı kamu hastanelerinde, % 6.5'i özel hastanelerde, % 10.9'u evde gerçekleştirilmiştir. Kadınların % 93.3'ü ev kadınıdır. Dört kişilik aile için açlık sınırı olan 816 TL ve altında gelire sahip aile oranı % 55.1'dir ve kadınların % 50.1'i haneye giren gelir miktarını çok kötü ve kötü olarak değerlendirmektedir. Kadınların % 45.5'I modern yöntem(% 21.6'sı RIA, % 11.4'ü kondom, % 5.5'i hap, % 5.5'i tüp ligasyonu, % 1.5'i iğne), % 30.0'u geleneksel yöntem(geri çekme) kullanmaktadır. Kadınların % 12.8'I herhangi bir yöntem kullanmamaktadır.Bayraklı Cengizhan Mahallesi'nde modern aile planlaması yöntemleri için karşılanmayan gereksinim düzeyi % 11.0'dir. Geri çekme yöntemini kullanan kadınları da(% 24.0) eklediğimizde, karşılanmayan gereksinim düzeyi % 35.0'dir.(geri çekme:% 24.0 + hiç yöntem kullanmayan:% 7.0 + istenmeyen Gebelik: % 4.0). 35 yaş altında olan(% 47.3), Kuzey- Güney Bölgesi'nde doğan(% 78.6), eşiyle akraba olmayan(% 46.6), hanedeki kişi sayısı dört'ün altında olan kadınlarda(% 53.6), sosyal güvencesi bulunmayan kadınlarda(% 57.9) sağlık güvencesi bulunmayan kadınlarda(%61.5) istatistiksel olarak anlamlı ilişkili, modern aile planlaması hizmetleri için karşılanmayan gereksinim daha fazladır. Lojistik regresyon analizine göre, sağlık güvencesi olmayan kadınlarda, sağlık güvencesi olan kadınlara göre 1.6 kat daha fazla karşılanmayan gereksinim bulunması, sağlık güvence durumunun, etkili faktör olması açısından önemlidir. 2005-2006 yılları Sağlık Ocağı Dönemi ve 2007-2010 Aile Hekimliği Dönem'leri boyunca aile planlaması için yapılan hizmet kullanımı değerlendirilmiştir. Beş yılda yapılan 1919 başvurunun % 6.2'si yeni yönteme başlama, % 0.5'i yöntem değiştirme, % 93.3'ü izlem nedeniyle yapılmıştır. Başvuruların % 57.8'i kondom, % 35.0'ı hap, % 4.1'i RIA kullanımı için yapılmıştır. Yeni yönteme başlama/ yöntem değiştirme için yapılan 128 başvuruda, kadınların tamamı başvurduğu sağlık kurumunun yerini bilmekte, % 96.0'sı yöntem kullanımına eşiyle karar vermiş ve % 69.6'sı tek başına sağlık kurumuna başvurmuş, % 60.1'i ilk başvuru yerine 15 dakikanın altında ulaşmış, % 75.0'i ilk başvurduğu sağlık kurumunda 15 dakikanın altında beklemiş, % 10.1'i yöntemi temin etmek için ek ücret ödemiştir. Tartışma ve Sonuç: Araştırmamızda karşılanmayan gereksinim düzeyi (% 11.0), Batı Bölgesi(% 4.3) ve Türkiye ortalamasından(TNSA 2008:% 6.0) yüksektir. Dominik Cumhuriyeti, Ürdün ve Bangladeş (% 11.0) ile benzerlik göstermektedir. Modern yöntem, geleneksel yöntem ve geri çekme kullanma oranları TNSA 2008'le benzerlik göstermektedir. Modern yöntem kullanma oranı, Dünya ve Türkiye ortalamalarının altında, geleneksel yöntem kullanma oranı ise Dünya ve Türkiye ortalamalarının üstündedir. Araştırmaya katılan kadınların % 54.6'sı doğurganlık özellikleri, % 45.4'ü erişim faktörleri(% 35.8'i eşi istemediği için, % 7.5'i yöntemi-kaynağı bilmediği için, % 1.6'sı utandığı için, % 0.5'i ulaşım zorluğu) nedenleri ile modern bir yöntem kullanamamıştır. TNSA 2008'e gore, kadınların yöntem kullanmama nedenlerinden doğurganlıkla ilgili nedenler düşük, yönteme ilişkin nedenler ise yüksektir. Psikososyal(eşin istememesi) ve bilişsel engeller(yöntemi-kaynağı bilmeme), yeni yönteme başlayan/yöntem değiştiren kadınların % 10.1'de, izlem yaptıran kadınların % 9.6'da ekonomik engel (ek ücret ödeme) bulunmaktadır. Çalışmamızda sağlık güvencesi olmayan kadınlarda(% 61.5), sağlık güvencesi bulunanlara(% 39.3) göre istatistiksel olarak anlamlı ilişkili şekilde daha yüksek düzeyde karşılanmayan gereksinim bulunmaktadır. Aile planlamasında eşitsizlikler, hizmet kullanımında ve sağlık çıktılarında ortaya çıkmaktadır. Sağlık hizmetlerinin tüm nüfusu kapsamadığı ve hizmetin her yere götürülemediği durumlarında, o bölgelerde yaşayanlar da sağlık hizmetini yeterince kullanamamaktadır. Sağlığı etkileyen bütün hizmetlerin ve koşulların da gereksinim duyulduğunda, gereksinim duyulduğu kadar erişilebiliyor ve kullanılabiliyor olması gerekmektedir. 2007-2010 yıllarında 2005-2006 yıllarına göre; Başvuru sayısında azalma, kamu sektörü kullanımında azalma, eczane-market kullanımında artış bulunurken, özel sektörün kullanımında değişiklik olmamıştır. I.basamak sağlık hizmeti kullanımında azalma(özellikle kondom için yapılan başvurularda azalma), II/III.basamak sağlık hizmeti kullanımında artış (özellikle RIA için yapılan başvurularda 3 kat artış ve kondom için eczane-marketlere yapılan başvurularda artış görülmektedir. İzlem nedeniyle yapılan başvurularda Sağlık Ocağı daha fazla kullanılmıştır. I.basamakta özellikle kondom için yapılan izlem başvurularında azalma, II/III.basamakta iğne, kondom ve RIA için yapılan izlem başvurularında artma ve eczane-marketlere kondom nedeniyle yapılan izlem başvurularının artması dikkati çekmektedir. Sosyal ve sağlık güvencesi olmayan kadınlarda istatistiksel olarak anlamlı ilişkili karşılanmayan gereksiniminin yüksek olması ve aile planlaması hizmet kullanımı ve çıktılarında görülen farklılıklar, eşitsizliklerin bulunduğunu göstermektedir. Eşitsizliklerin ortadan kaldırılması için, bölgenin iyi tanımlanması, düzenli kayıtların tutulması, öncelikli grupların belirlenmesi, modern aile planlaması yöntemleri için danışmanlık hizmetlerinin arttırılması gerekmektedir.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Halk Sağlığı A.B.D.
