Warps in astrophysical discs
Küçük Resim Yok
Tarih
2024
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Astrofiziksel diskler, akışkanın bir gök cismi etrafında sarmal yörüngelerde dolanarak birikmesi sonucunda oluşan yapılardır. Potansiyel enerjinin verimli bir şekilde elektromanyetik ışınıma dönüştürüldüğü bu yapılar, evrende küçük ölçekten büyük ölçeğe pek çok astrofiziksel sistemde görülür ve bulundukları sistemlerin oluşumu, dinamiği ve evrimi açısından kritik önem taşır. Toplanma disklerinde akışkanın açısal momentumu iç diskten dış diske doğru aktarılırken, disk akışkanı merkezi cisme doğru taşınır. Açısal momentumun taşınım süreci, uzun yıllar toplanma disklerine ilişkin en temel problem olmuştur. Toplanma disklerinin birçoğu eğridir. Eğri geometriye sahip diskler bu tezin ana konusunu oluşturmaktadır. Bu tezde, öncelikle evrende farklı ölçeklerde görülen disk türleri, disklere ilişkin temel kavramlar ve standart disk modeline değinildikten sonra, eğri disklerin fiziğine odaklanılmıştır. Bu bağlamda, eğri disklerin evrimini betimleyen temel eşitliklerden yola çıkılarak kararsızlık analizi yapılmıştır. Elde edilen dağılma bağıntısının nümerik çözümleri (α, |ψ|)(disk viskozitesi, disk eğriliği) parametre uzayında yüksek çözünürlükle hesaplanmış ve büyüme oranlarının disk viskozitesi ve eğriliğe bağlı olarak değişimi ortaya konmuştur. Radyal ve dikine viskoz tork bileşenlerinin, kararsızlığın büyüme oranları üzerindeki katkısı incelenmiştir. Eğri disk kararsızlığı, disk parçalanmasının temelinde yatan sürece karşılık gelir. Disklerde parçalanma süreci, gezegen ve yıldız oluşum disklerinde gözlenen halkalı yapılar ile X-ışın çiftleri ve dev kütleli kara delik çiftlerinde gözlenen kısa dönemli değişimleri açıklama potansiyeli taşınmaktadır.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Toplanma diskleri, kararsızlıklar, kara delikler, hidrodinamik, eğrilik genliği., Accretion discs, Instabilities, Black holes, hydrodynamic, Warp amplitude.
