Doğum öncesi eğitimlerin anne-bebek bağlanmasına etkisi

Amaç: Bu çalışma; doğum öncesi eğitim sınıflarında verilen eğitimin maternal bağlanmaya olan etkisini araştırmak amacıyla yapılan çalışmadır. Materyal-Metod: Bir eğitim müdahale çalışması olarak kurgulanan araştırmada "Doğum öncesi eğitim sınıfları annelerin bebeklerine bağlanmalarını etkiler mi?" araştırma sorusunu yanıtlanmak hedeflenmiştir. Çalışma İzmir İli Bornova Belediyesi' ne bağlı bulunan Doğanlar ve Mevlana Mahallelerinde yaşayan gebe kadınlarla yapılmıştır. Araştırma evrenini; Kasım 2011 ile Eylül 2012 tarihleri arasında bu bölgelerde yaşayan tüm gebe kadınlar oluştururken, örneklemi ise çalışmaya alınma kriterlerini sağlayan ve katılmayı kabul eden; birbirlerinden etkilenmemeleri için Mevlana mahallesinde yaşayan gebeler müdahale grubunu (45 gebe), Doğanlar mahallesinde yaşayan gebeler ise kontrol grubunu (45 gebe) oluşturulmuştur. Kontrol grubundaki gebelerin müdahale grubundan farkı; sadece eğitime dâhil edilmemeleridir. Tüm gebelere literatür bilgileri dahilinde geliştirilmiş "Bilgilendirilmiş Gönüllü Olur Formu", "Gebelerin Sosyodemografik Veri/Soygeçmişi ve Mevcut Gebeliğine İlişkin Bilgileri İçeren Anket Formu", "Gebe Takip Formu" ile Muller tarafından 1994 yılında geliştirilmiş olan, Kavlak ve Şirin tarafından 2009 yılında Türk toplumuna uyarlanmış olan "Maternal Bağlanma Ölçeği" uygulanmıştır. Müdahale grubundaki gebelere dört hafta boyunca, haftada bir kez-günde 4 saat "doğum öncesi, doğum ve doğum sonrası" anne-bebek bağlanmasını güçlendirici teorik bilgiler ile solunum ve gevşeme egzersizlerinden oluşan bir eğitim paketi uygulanmıştır. Bütün gebelere doğum sonrası birinci ve dördüncü ayda yapılan ev ziyareti ile "Maternal Bağlanma Ölçeği" uygulanmıştır. Bulgular: Müdahale grubundaki gebelerin %44.4'ünün "23-27 yaş" grubunda, yaş ortalamalarının 25.55±4.83 (min=18.0-max=38.0) olduğu, %31.1'inin lise ve dengi okul mezunu olduğu, %75.6'sının herhangi bir işte çalışmadığı, %57.8'inin gelirinin gidere denk olduğunu ifade ettiği, %97.8'inin sağlık güvencesinin olduğu, %75.6'sının aile tipinin "çekirdek aile" olduğu, %71.1'inin "1-5 yıldır" evli olduğu, %15.6' sının ise eşi ile arasında akrabalık olduğu belirlenmiştir. Kontrol grubundaki gebelerin ise; %31.1'inin "18-22 yaş" grubunda, yaş ortalamalarının 26.31±4.91 (min=18.0-max=39.0) ve %51.1'inin ilkokul mezunu olduğu, %91.9'unun herhangi bir işte çalışmadığı, %57.8'inin gelirinin gidere denk olduğunu ifade ettiği, tümünün (%100.0) sağlık güvencesinin olduğu, %66.7'sinin aile tipinin "çekirdek aile" olduğu, %57.7'sinin "1-5 yıldır" evli olduğu, %28.9'unun eşi ile arasında akrabalık olduğu belirlenmiştir. Maternal Bağlanma Ölçeği'nin örneklem grubu güvenirliğini belirlemek için crohnbach alpha katsayıları hesaplanmıştır. Buna göre; müdahale ve kontrol grubunun birinci ve dördüncü ay maternal bağlanma ölçeği crohnbach alpha katsayıları sırasıyla; 0.91, 0.89, 0.93, 0.96 olarak belirlenmiştir. Müdahale grubunu oluşturan annelerin Maternal Bağlanma Ölçeği madde puan ortalamaları incelendiğinde; doğum sonrası birinci ay 93.79±7.90 (min=73.0-max=104.0) ve dördüncü ay 101.24±4.60 (min=79.0-max=104.0) olarak hesaplanmıştır. Kontrol grubunu oluşturan annelerin Maternal Bağlanma Ölçeği madde puan ortalamaları incelendiğinde ise; birinci ay 87.29±9.65 (min=71.0-max=104.0), dördüncü ay 96.00±9.09 (min=75.0-max=104.0) olarak saptanmıştır. Müdahale grubunun 1.ay maternal bağlanma ölçeği puanı medyan değeri 96.0 iken kontrol grubunun 90.0'dır. Müdahale ve kontrol grubu arasında 1.ay maternal bağlanma ölçeği puanları arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır (Mann-Whitney U: 617.000, p<0.05). Müdahale grubunun 4.ay maternal bağlanma ölçeği puanı medyan değeri 103.0 iken kontrol grubunun 100.0'dür ve 4.ay maternal bağlanma ölçeği puanları arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır (Mann-Whitney U: 569.500, p<0.05). Sonuç ve Öneriler: Doğum öncesi eğitim sınıflarında verilen eğitimin maternal bağlanmaya olan etkisini araştırmak amacıyla yapılan bu eğitim müdahale çalışması sonucunda; doğum öncesi eğitim sınıfına alınan ve müdahale grubunu oluşturan annelerin maternal bağlanmalarının kontrol grubuna oranla daha yüksek olduğu saptanmıştır. Bu sonuç doğrultusunda oluşturulan araştırma sorusu "doğum öncesi eğitim sınıfları annelerin bebeklerine bağlanmalarını etkiler" şeklinde yanıtlanmıştır. Doğum öncesi ve sonrasında verilen eğitimlerle maternal bağlanmanın öneminin kanıtlanmış olduğu bu çalışma ile; tüm gebelerin kolay ulaşımını sağlamak amacıyla özellikle birinci basamak sağlık kurumlarında ücretsiz gebe eğitim sınıflarının açılması, ebe ve hemşirelerin mümkünse lisans eğitimi sırasında veya mezuniyet sonrası kurslarla bu sınıflarda eğitim verecek donanıma sahip olmaları, sağlık kurumlarında bu sınıfların oluşturulması için gerekli alt yapının oluşturulması ve desteklenmesi, tüm sağlık profesyonelleri tarafından gebelik ve lohusalık konularında yapılan halk eğitimlerinde "anne-bebek bağlanmasının insan hayatındaki önemi"nin vurgulanması, anne-bebek ilişkisini değerlendirmek için doğum sonrası dönemde hemşire ve ebelerin düzenli yapacakları ev ziyaretleri ve gözlemlerle anne-bebek bağlanma sürecini değerlendirmeleri ihtiyaç dâhilinde gerekli desteği sağlamaları önerilebilir.