Vergilerin ekonomik etkisi ve Türkiye'de vergi reformları

Vergi politikaları, mali hedeflerine ek olarak devlet tarafından GSYH’yı, istihdamı, yatırımı, tasarrufu arttırmak ve gelir dağılımını düzenlemek gibi iktisat politikası hedeflerine de katkıda bulunabilir. Bu bağlamda, mali ve iktisat politikası hedeflerine ulaşan optimal bir vergi sistemine sahip olabilmek için vergilerin ekonomik etkilerinin bilinmesi önemlidir. Bu çalışmada dolaylı ve dolaysız vergiler ayrımında vergilerin makro ekonomik etkileri teorik ve ampirik zeminde araştırılmıştır. Literatüre paralel olarak devlet harcamalarının makro ekonomik etkileri de analiz edilmiştir. Çalışmada devlet harcamalarının, dolaylı ve dolaysız vergilerin makro ekonomik etkileri eşbütünleşme, vektör hata düzeltme modeli ve vektör otoregresyon modeli yardımıyla Türkiye için 1994:1 – 2018:3 çeyreklik verileri kullanılarak analiz edilmiştir. Sonuçlara göre (istatistiksel olarak zayıf da olsa) literatür ile çelişmesine rağmen dolaylı vergilerdeki artışın GSYH ve hane halkı harcamasında artışa neden olduğunu ima eden bulguya rastlanmıştır. Beklenilen şekilde, dolaylı vergilerdeki artış yatırımları arttırmaktadır. Dolaysız vergilerdeki artış ise ihracatı arttırırken, dolaylı vergileri arttırmak net ihracatta düşüşe neden olmaktadır. Diğer taraftan sonuçlar devlet harcamasındaki yükselişlerin Türkiye ekonomisinde incelen dönem için GSYH’yı, hane halkı tüketimini ve yatırımları uyardığını göstermektedir. Dolayısıyla bu bulguların Keynesyen yaklaşımın lehine olduğu söylenebilir.

Tax policies, in addition to their fiscal aims, can contribute to economic policy aims of the government such as increasing GDP, employment, saving, investment and regulating income distribution. In this context it is important to know the economic impacts of taxes in order to have an optimal tax system which achieves the fiscal and economic policy targets. To this aim in this study, macroeconomic impacts of taxes in terms of direct and indirect taxes are investigated both on theoretical and empirical basis. In parallel with the literature, macroeconomic impacts of government expenditures are also analyzed. In the study, macroeconomic effects of government expenditures, direct and indirect taxes are analyzed utilizing cointegration, vector error correction model and vector autoregression models employing quarterly Turkish data for the period of 1994Q1 – 2018Q3. According to results, (although statistically weak) evidence found implying that an increase in indirect taxes cause an increase GDP and household consumption which is in contrast with the literature. As expected, an increase in indirect taxes increases investment. While an increase in direct taxes boosts net exports, rising indirect taxes cause reduction in net exports. On the other hand, the results show that enhancement of government expenditures stimulates GDP, household consumption and investment in the Turkish economy for the sample period. Hence it can be said that these findings are in favor of Keynesian approach.