Hamdullah Müstevfi'nin Nüzhetû'l-Kulûb adlı Farsça eserine göre Moğollar Devrinde Azerbaycan, Mezopotamya ve Anadolu

Biz bu tezimizde; kısaca Coğrafya biliminden, Arap asıllı İranlı coğrafyacı, tarihçi ve şâir Hamdullah Müstevfî'den ve onun 740/1340'ta tamamlamış olduğu, Coğrafya ve Kozmografya'ya dâir eseri olan Nüzhetû'l-Ḳulûb'un bir kısmından bahsettik. Tezimize başlamadan önce, Farsça kelimelerin daha kolay anlaşılması için DİA'da kullanılan transkripsiyon alfabesini sunduk. Önsöz bölümünde; içeriğe dâir genel bilgiler verdik. Giriş bölümünde; Coğrafya bilimin ortaya çıkışından ve İslâm dünyasındaki gelişiminden kısaca bahsettik. Tezimizi üç bölüme ayırdık. Birinci bölümde; Hamdullah Müstevfî'nin yaşamına ve eserlerine dâir kısa bir bilgi verdik. İkinci bölümde; Nüzhetû'l-Ḳulûb'a dâir ayrıntılı bir bilgi verdik. Üçüncü bölümde ise; eserin Aẕerbâycân, Irâḳ, Anadolu ve çevresini ilgilendiren kısımları olan; I., III., IV., V., VI., VII., VIII., IX., X. ve XI. bâbların çevirisini yaptık. Anlaşılması güç olan ifadeleri daha kolay anlayabilmeniz için -metne sâdık kalarak- o kısımları; haritalarla, fotoğraflarla ve çeşitli kaynaklarla açıklamaya çalıştık. Bu tezin sonunda anladık ki: Nüzhetû'l-Ḳulûb, genel olarak Coğrafya bilimine dâir konulardan bahsetse de; yer yer dini, tarihi, tıbbi, astronomik, sosyal, kültürel ve siyasi bilgiler de veren çok yönlü bir eserdir ve Nüzhetû'l-Ḳulûb'un, Coğrafya ve Kozmografya bilimi açısından XIV. yüzyıla kadar yazılan eserlerin içerisinde önemli bir yeri vardır. Ayrıca biz diyebiliriz ki: Hamdullah Müstevfî, İslâm tarihinin saygın bilim adamlarından bir tanesidir.

In our this thesis, we briefly mentioned from science of Geography; poet, historian, geographer Hamd-allāh Mustawfī who is Iranian of Arab origin and a part of Nuzhat-al-Qulūb which was finished by Hamd-allāh Mustawfī about Geography and Cosmography in 740/1340. Before beginning to our thesis, we presented the transcription alphabet which used DİA for easier understanding of the Persian words. In the preface, we gave general informations as to the content. In the introduction, we mentioned from occuring the science of Geography and its developmenting in the Islamic world. We separated the thesis three section. In the first part, we submitted a brief information as to the life of Hamd-allāh Mustawfī and his works. In the second part, we submitted a detailed information as to Nuzhat-al-Qulūb. In the third part, we translated to I., III., IV., V., VI., VII., VIII., IX., X. and XI. parts which interests to Azerbaijan, Iraq, Anatolia and its around of Nuzhat-al-Qulūb. To understand complicated expressions for you -by cling to the text- we tried to explain those parts with maps, photos and variety of sources. We understood at the end of this thesis, generally Nuzhat-al-Qulūb not only mentiones on the science of Geography, Nuzhat-al-Qulūb which is a versatile work states religious, historical, medical, astronomical, social, cultural and political informations. Nuzhat-al-Qulūb has an important place among works were written up until 14th century. We can say that Hamd-allāh Mustawfī is one of the reputable scholars of the Islamic history.