Türkiye'de mevcut bazı yabancı sığır ırklarının besi özellikleri ve karkas kaliteleri üzerinde araştırmalar

Araştırma, Türkiye'de yetiştirilmekte olan Esmer, Siyah-Alaca, Simental ve Agler gibi başlıca sığır ırklarının besi ve karkas özelliklerinin saptanması ve karşılaştırılması amacı ile yapılmıştır. Çalışma Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi sığırcılık tesislerinde yürütülmüştür. Deneme Esmer, Siyah-Alaca ve Anglerlerden onar baş, Simmentallerden de altı baş genç erkek danayı (ortalama 7.5-9.0 aylık) kapsamıştır. Hayvanlar yaklaşık olarak 400 kg. canlı ağırlığa ulaşıncaya kadar beside tutulmuşlarıdır. Beside %33 oranında arpa samanı (ince kıyılmış) ile hazırlanmış bir yem rasyonu peletlenerek kullanılmıştır. Yemleme iştaha göre yapılmıştır. Denemeden grupların besi ve karkas özelliklerine ilişkin bulgular ve karşılaştırmalara ait elde edilen sonuçlar aşağıda özetlenmiştir; 1-Grupların besi başı canlı ağırlık düzeylerine göre değişen besi süreleri, ortalama olarak Esmerlerde 259.8 gün, Siyah-Alacalarda 248.5 gün, Anglerlerde 201.2 gün ve Simmentallerde 159.3 gün olarak bulunmuştur. Beside canlı ağırlık artışı ve yemden faydalanma (1 kg. canlı ağırlık artışı için sarfedilen %90 kuru maddeli yem miktarı), aynı sıraya göre, 1.035 kg. ve 8.081 kg. 0.906 kg. ve 9.298 kg. 0.988 kg. ve 9.107 kg. 0.973 kg. ve 8.899 kg. düzeylerinde saptanmıştır. Besi başı canlı ağırlık da dikkate alınarak yapılan istatistik analizlerde, her iki özellik bakımından da gruplar içindeki varyasyonun yüksekliği dikkati çekmiştir. 2-Kesim özelliklerinden canlı puantaj değerleri Esmer, Siyah-Alaca ve Simmentallerde birbirine yakın, Anglerlerde ise diğerlerinden önemli ölçüde (P<%1) geri bulunmuştur. Kesim randımanı bakımından ise Simmental (%58.2) ve Esmerlerin (%58.1), Siyah-Alaca (%56.5) ve Anglerlere (%55.9) üstünlükleri önemli olarak saptanmıştır. 3-Karkas özelliklerinden karkas puantajına ait değerler Esmer, Simmental ve Siyah-Alaca gruplarında birbirine yakın olmasına karşılık, Angler grubu diğer üçünde geri bulunmuştur (P<%1). 4-But, böbrek yatağı, pirzola, kürek üstü gibi en değerli karkas bölümleri ile ikinci derecede değerli olarak bilinen kol oranı, sırasıyla Esmer, Simmental ve Siyah-Alacalarda en yüksek bulunmuştur. Anglerlerde ise az değerli bölümlerin oranı daha yüksektir. 5-Karkasın değerli etleri olarak ele alınan tranç, nuar, sokum, yumurta, bonfile, kontrafile ve pirzola kaslarının ağırlık ve oranları, ortalama en yüksek Esmer (46.3 kg. ve %19.9) ve Simmentallerde (46.3 kg. ve %19.6) bulunmuştur. Bunları Angler (42.1 kg. ve %18.6) ve Siyah-Alaca (42.0 kg. ve %18.7) izlemişlerdir. Bu özellikler bakımından gruplar arasında istatistik olarak önemli farklar saptanmamıştır. 6-Karkasın 9. 10. ve 11. kotletlerinin mekanik ayırımında, ortalama et oranı Esmer (%65.7) ve Simmentallerde (%64.9), Angler (%63.1) ve Siyah-Alacalarda (%62.3) daha yüksek bulunmuştur. Kemik yağ ve oranları ise son iki grupta daha yüksek düzeydedir. Mekanik ayırım sonuçları bakımından gruplar arasında istatistik önemli farklar saptanmamıştır. 7-Mutlak ve nispi MLD yüzölçümü (11.kaburga kesitinde) Simmentallerde 89.7 cm2ve 38.1 cm2, Esmerlerde 77.9 cm2 ve 33.4 cm2, Anglerlerle 70.2 cm2 ve 31.2 cm2, Siyah-Alacalarda da 69.4 cm2 ve 30.9 cm2 olarak bulunmuştur. Nispi değerler bakımından gruplar arasında önemli farklar olmamasına karşılık, mutlak MLD yüzölçümü yönünden Simmentallerin, Esmerler (P<%5) ile Siyah-Alaca ve Anglerlere (P<%1) olan üstünlükleri önemli bulunmuştur. 8-Kemiksiz et ağırlıkları ve oranı en yüksek Simmental grubunda (191.4 kg. ve %79.4) saptanmıştır. Bunları Esmer (184.7 kg. ve %79.5), Angler (179.2 kg. ve % 79.4) ve Siyah-Alacalar (175.7 kg. ve %78.3) izlemiştir. Kemiksiz et ağırlığı bakımından Simmentallerin Siyah-Alaca ve Anglerlerden üstünlüğü önemli (P<%1) olmakla beraber, oransal değerler bakımından gruplar arasında önemli farklar bulunmamıştır. 9-Ortalama et-kemik oranı Simmental, Angler, Esmer ve Siyah-Alaca gruplarında, sırasıyla 5.0, 4.5, 4.4 ve 4.2 olarak bulunmuştur. İstatistik olarak Anglerler Siyah-Alacalardan (P%5), Simmentaller ise bütün diğer gruplarında önemli ölçüde üstün (P%1) bulunmuştur. 10-Böbrek ve iç yağ oranları en yüksek Siyah-Alaca (%2.1 ve %1.6) ve Angler (%1.7 ve %1.9) gruplarında saptanmıştır. Esmer (%1.5 ve %1.2) ve Simmental (%1.3 ve %1.1) gruplarında ise daha düşüktür. İç yağ oranı Siyah-Alaca ve Anglerlerden, böbrek yağı oranı ise sadece Siyah-Alacalardan, Esmer ve Simmental gruplarından önemli düzeyde fazla bulunmuştur. 11-Genellikle karkas özellikleri bakımından gruplar içindeki bireyler arası varyasyon oldukça yüksek olarak saptanmıştır. Söz konusu varyasyonun yüksekliği özellikle etlilik, yağlılık ve karkastaki kemik miktarına ilişkin ölçülerde ortaya çıkmıştır. Genel olarak, araştırmada ele alınan farklı genetik yapıdaki grupların, gerek besi özellikleri ve gerekse karkas kalitesi yönünden birbirlerinden önemli düzeylerde farklı olmadıkları sonucuna varılmıştır. Ancak bu özellikler ile ilgili olarak incelenen ve ekonomik önemi olan çeşitli karakterler ile ilgili olarak incelenen ve ekonomik önemi olan sayılabilecek varyasyonun bulunduğu da dikkati çekmiştir. Buna dayanılarak, hem adı geçen ırkların et üretim yeteneklerinin iyileştirilmesinde ve hem de melezleme yolu ile yerli ırkların ıslahında, seleksiyonun önemli katkıları bulunabileceği ve bu konu üzerinde önemle durulması gerektiği sonucuna varılmıştır.