A Rhetorical analysis of Oscar wildw's plays

Oscar Wilde 1890'lı yılların İngiliz Edebiyatına damgasını vurmuş ve geç Viktorya dönemiyle özdeşleşmiş olan bir yazardır. Hakkında bugüne kadar bir çok araştırma ve inceleme çalışmaları yapılmış ve halen yapılmaya devam edilmektedir. Oscar Wilde'ın edebi kişilik olarak en önemli özelliklerinden biri dili ve dilsel öğeleri çok etkili bir şekilde kullanmasıdır. Bu anlamda, seçilen üç oyuncunun- - The ımportance of Being Earnest, Landy Windermere's Fan, A Woman of No Importance- -retorik incelemesi onun etkili söylemine ışık tutması açısından önemlidir. Kenneth Burke'ün oyunların retorik özelliklerini incelemek için geliştirilmiş olduğu Pentad teorisi Oscar Wilde'ın oyunlarında en çok hangi retorik öğeye önem verdiğini ortaya çıkartmamızı sağlayıp, onun hangi retorik biçimi kullandığı konusunda bir sonuca varmamızı kolaylaştırır. Kenneth Burke Amerikalı bir retorikçi olup, "Yeni Retorik" e kendi teorisinin kavramlarından biri olan "özdeşleşme" ("identification") kavramını ekleyerek bu alanda çığır açmıştır. Aristoteles'ten beri retoriği belirleyen anahtar sözcük "ikna etme" ("persuasion") iken, Burke'ün sosyal, psikolojik vb. alanlardaki çalışmaları da göz önünde bulundurarak ortaya attığı özdeşleşme terimi retoriğin anlamını ve alanını genişletmiştir. Beş öğeden- -"yer-zaman" ("scene"), "karakter" ("agent"), "araç" ("agency"), "eylem" ("act"), "amaç" ("purpose")- -oluşan Pentad bir tiyatro eserinde yazarın en çok hangisini vurguladığını bulmaya çalışır. Üstünde diğerlerinden daha çok durulan eleman yazarın oyun yazımındaki "motive" i hakkında fikir verir. Aynı zamanda seyirciyle hangi noktada özdeşleştiği konusunu aydınlatır. Baskın eleman yazarın oyun yazmasında, oyundaki aksiyonu oluşturmasındaki itici güçtür. Böylelikle yazarın kendine özgü edebi biçimi oluşur. Yapılan bu inceleme Oscar Wilde'ın üç oyununda en baskın elemanın "yer-zaman" olduğunu göstermiştir. Yer-zaman'la anlatılmak istenen geç Viktorya dönemi ve bu dönemde egemen olan baskıcı, kısıtlayıcı, ikiyüzlü kurallar, töre ve gelenek-göreneklerdir. Oscar Wilde'ın inceleme konusu olan üç oyunun töre komedyası olması bir rastlantı değildir. Bu dönemde törelere ve toplum içinde nasıl davranılacağına aşırı derecede önem veren, kendi benliklerinden sıyrılıp bu kuralların kuklası haline gelen içerikten yoksun aristokratlarını eleştiren Wilde için en uygun edebi tür bu olmuştur. Yazar olarak onu harekete geçiren neden/motive, üst sınıfın "mannerism" tutkusu ve körü körüne benimsediği idealler olmuştur. Aynı şekilde oyunlardaki itici güç ve ateşleyici öğe de yerin ve zamanın özelliklerinden kaynaklanan nedenlerdir; karakterlerin evlilik kurumunun aleyhinde olup sonunda evlenmeleri hem onların ikiyüzlülüklerini hem de bu katı kuralların karşısındaki dayanıksızlıklarından kaynaklanmaktadır. Geç Viktorya döneminin ikiyüzlü, sahtekar, baskıcı ve can sıkıcı toplumu birçok çatışmalara, kargaşalara sahne olmuştur. Öte yandan, Oscar Wilde gibi estetik kaygıları ön planda tutan yazarlarda birey üzerinde hissedilen sürekli baskı daha da belirgin olarak görülür. Duygu ve düşüncelerini yansıtmak, dönemin bu dogmacı ve ikiyüzlü zihniyetiyle alay edip eleştirmek isteyen Wilde çıkış yolu olarak kendisine edebiyatı seçmiştir. Eğer estetik kaygılarını --güzellik, ses uyumu, espriler, nükteler-- istediği gibi dile getirebilse bireyselleşmeye açılan yolu bulabileceğini düşünen Wilde birçok tiyatro oyunları, şiirler, eleştiri yazıları, kısa öyküler ve roman yazmış, kendine özgü nükteler, epigramlar, çatışma ve tersinlemelerle dolu olan bir söylem yaratmayı başarmıştır.