Türk turizm sektörünün girdi-çıktı modeli ile analizi

Son 30 yıllık bir süreçte sürekli olarak büyüme ve çeşitlilik gösteren uluslararası turizm, dünyanın en hızlı büyüyen sektörleri arasında yer almaktadır. Sektörde emek faktörü ön plana çıkmakla birlikte gelir, ödemeler bilançosu, bölgesel kalkınma ve istihdam olmak üzere ekonomi üzerinde çok fazla olumlu etkiye sahiptir. Bu çalışmanın amacı hızla büyüyen turizm sektörünün ekonomik etkilerini incelemek, sektörlerarası ilişkideki yerini ortaya koymaktır. Buna ilave olarak seçilmiş OECD ülkelerinden Türkiye’ye yönelik olan uluslararası turizm talebini ampirik olarak analiz ederek, turizm talebine etki eden faktörleri belirleyebilmektir. Bu amaç doğrultusunda birinci bölümde Turizm sektörünün ekonomi içerisindeki yeri çeşitli göstergelerle ortaya koyulmuş ve sektörün ekonomi üzerindeki etkileri açıklanmıştır. İkinci bölümde turizm sektörü girdi-çıktı tabloları ile analiz edilmiş, sektörün bağlantı katsayıları hesaplanmıştır. Son bölümde ise 22 OECD ülkesinden 1990-2007 yılları arasında Türkiye’ye yönelik uluslararası turizm talebi ampirik olarak analiz edilmiştir. Analizde bağımlı değişken olarak, bu ülkelerden Türkiye’ye gelen turist sayısı kullanılmıştır. Gelen turist sayısının bir yıl gecikmeli değeri, ülkelerin gelir düzeyi, turist gönderen ülke ile Türkiye arasındaki göreli fiyat düzeyi, Türkiye’deki kamu yatırım miktarı turizm talebini açıklayan değişkenler olarak modele dahil edilip uluslararası turizm talebine olan etkileri araştırılmıştır. Bunlara ilave olarak 1999 yılında yaşanan Marmara Depremi ve 2001 yılında yaşanan 11 Eylül saldırısı modele kukla değişken olarak ilave edilmiştir. Turizm sektörünün ödemeler bilançosu ve istihdam üzerinde her geçen yıl daha önemli etkilere sahip olduğu bununla birlikte hem diğer sektörleri uyaran hem de besleyen bir sektör özelliğinde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca yapılan ekonometrik analizle, OECD ülkelerinden Türkiye’ye yönelik turizm talebini belirleyen en önemli değişkenin sosyal şebeke etkisi olduğu bulunmuştur.