Beef tipi domates hatlarının domates sarı yaprak kıvırcıklık virüsüne dayanıklılığının moleküler markörler ile belirlenmesi ve morfolojik olarak tanımlanması

Domates, ülkemizde toplam ekiliş alanı, üretimi ve ticareti açısından sebze grubunun en önemli ürünlerinden birisini oluşturmaktadır. Domates yetiştiriciliğinde üretimi kısıtlayan ve her yıl ciddi ürün kayıplarına neden olan etmenlerin arasında en çok viral etmenler gelmektedir. Bunların en önemlilerinden biri Domates Sarı Yaprak Kıvırcıklık Virüsü (TYLCV)'dür. Bu virüs vektörleriyle mücadelede temiz fide kullanımı, ekim nöbeti, toprak dezenfeksiyonu gibi kültürel işlemler ile kimyasal mücadele yöntemleri gelmektedir ama bunlar çoğu zaman yetersiz kalmaktadır. Bunun yanı sıra, kimyasal mücadelede kullanılan tarımsal ilaçların gerek insan sağlığına gerekse çevreye olan olumsuz etkileri düşünüldüğünde, dayanıklı çeşit kullanımı en etkin ve çevreci yöntem olmaktadır. Bu doğrultuda, tez çalışmasında moleküler markörler yardımıyla beef tipi domates hatlarında TYLCV'ye dayanıklılık sağlayan genlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Buna bağlı olarak, AD-ROSSEN tohum firmasına ait 40 beef tipi ileri saf domates hatları, TYLCV'ye dayanıklılık sağladığı bilinen Ty-1 ve Ty-3a genleriyle bağlantılı moleküler markörler kullanılarak taranmıştır. JB-1 markörü (Ty-1 geni) kullanılarak yapılan analiz sonucunda 8 genotipin dayanıklı (RR/ Rr), 32 genotipin hassas (rr); P6-25 markörü (Ty-3a geni) kullanılarak yapılan analiz sonucunda 4 genotipin homozigot dayanıklı (RR), 4 genotipin heterozigot dayanıklı (Rr) ve 32 genotipin hassas (rr) olduğu belirlenmiştir. Moleküler çalışmalara ek olarak, domates hatlarında UPOV, (2001) (Uluslararası Yeni Bitki Çeşitleri Koruma Birliği)' un belirlemiş olduğu karakterizasyon kriterlerine göre belirlenen 27 fenotipik karakterin değerlendirmesi yapılmış ve sonuçlar korelasyon analizine tabi tutulmuştur. Analizden elde edilen bulgulara göre, verim ve dayanıklılık (JB-1 ve P6-25 ile ilişkili genler) arasında negatif korelasyon olduğu bulunmuştur (p<0.05). Bu veriler ışığında dayanıklılık genlerine sahip genotiplerin verimlerinin düşük olduğu görülmüştür. Ek olarak TYLCV' ne dayanıklılık sağlayan Ty-1 ve Ty-3a genleri arasında pozitif yönde korelasyon olduğu bulunmuştur (p≤0.01) Bu çalışma ile beef tipi domateslerde dayanıklılık genlerini (homozigot veya heterozigot) taşıyan ve ileride bu dayanıklılık genlerini de taşıyabilecek hibritlerin elde edilmesine olanak sağlayacak genotipler ıslah çalışmalarında kullanılmak üzere gen havuzuna kazandırılmıştır.

Tomato is a valuable vegetable in Turkey, because of its production area, yield and commercial value. The most significant factors that restrict tomato cultivation are the viruses. Among them the Tomato Yellow Leaf Curl Virus (TYLCV) is the most important one. Methods to control the vectors of this virus, such as cultural practices (the use of pathogen free seedlings, crop rotation, soil disinfection etc.) and chemicals are mostly inadequate. These problems have led to the use of genetically controlled resistances as an alternative technique of disease control. Accordingly, we aimed to find the genes which confers to resistance Tomato Yellow Leaf Curl Virus in beef type tomato lines in this study. Pure-breeding beef type tomato lines were obtained from AD-ROSSEN Seed Company were screened for the genes Ty-1 and Ty-3a which provide resistance to TYLCV. Out of 40 beef type tomato genotypes, we detected 8 resistance genotypes (RR/Rr) and 32 susceptible genotypes by using JB-1 marker (related with Ty-1 gene); 4 homozygous resistance genotypes (RR), 4 heterozygous resistance genotypes and 32 susceptible genotpyes by using P6-25 marker (related with Ty-3a gene). In addition to molecular studies, 27 phenotypic characters were evaluated which were determinated by UPOV (International Union for The Protection of New Varieties of Plant) in tomato lines. Results of data were obtained for correlation analysis. According to our findings, yield and resistance (detected by JB-1 and P6-25 markers) were negatively correlated (p<0.05). In light of this information, genotypes which have resistance genes have lower yield. Furthermore, Ty-1 and Ty-3a genes were positively correlated (p≤0.01). As a result of this study, the genotypes which have the homozygous resistance or heterozygous resistance genes. And also these genotypes which classified to gene pool, might be used for the future studies of resistant hybrids.