Türkiye'de ve özellikle ege bölgesinde pamuk fiyatlarındaki değişmeler ve bunların üreticiye yansıma derecesi

Bu çalışmada, 1986/87 dönemi esas alınarak, artan pamuk fiyatlarının üreticiye yansıma derecesi ortaya konmuştur. Araştırma Ege Bölgesi düzeyinde ele alınmış, ancak, pamuğun ekonomisi ile ilgili konularda Türkiye geneli kapsanmıştır. Fiyatların üreticiye yansıma derecesinin belirlenmesi için; üretici, çırçırcı ve İzmir Ticaret Borsası pamuk satış miktarları ve fiyatları ile dış piyasa dış piyasa fiyatları, aylar itibariyle, ele alınıp gerekli değerlendirmeler yapılmıştır. Araştırmanın önemli bölümünü 134 üreticiden survey yoluyla derlenen veriler oluşturmuş, ayrıca, 13 çırçırcıyla da görüşülmüştür. Survey çalışmasında, Ege Bölgesinde pamuk üretimi yapılan alanların önemli bir kısmı (%90) araştırma kapsamına alınmıştır. Araştırma sonunda ulaşılan bulgulara göre İzmir Tarım Satış Kooperatifleri Birliği'nin bölge üretiminin yaklaşık dörtte birini satın aldığı tespit edilmiştir. Bu nedenle, üretilen pamuğun, dolayısıyla üreticinin büyük bölümü serbest piyasa koşulları ile yüz yüze bulunmaktadır. Ancak, Tariş, piyasada dengeleyici ve istikrar unsuru olmamaktadır. Dolayısıyla, üretici elde edebileceği düzeyin de altında fiyatla karşılaşabilmektedir. Fiyat yükselmelerinin gerçekleştiği aralık ayı sonrası olanaklardan da, üretilen tün pamuğun ancak %10'unu elinde tutabilen az sayıdaki üretici yararlanabilmektedir. Bunlar da, en son ancak Mart ayı sonuna kadar var olan fırsatları değerlendirebilmektedirler. Buna karşın, çırçırcılar sermayelerinin el verdiği ölçüde ve birden fazla dönüşümle, dönem sonuna kadar mevcut olanakları kullanabilmektedirler. Üreticilerin masrafları sonundaki kazançlarının oldukça düşük meblağlarda kaldığı saptanmıştır (1985/86 da 29.88tl/kg, 1986/87'de 12.9tl/kg). Elde edilen kazanç açısından çırçırcı üreticiye göre 1985/86 döneminde yaklaşık 2, 1986/87'de 10 kat daha avantajlı durumdadır. Artan fiyatlardan üreticilerin yeterince yararlanamamalarının üreticiler ve ülkenin pamuk ekonomisi açısından bazı sorunlar çıkardığı da tespit edilmiştir. Bu sorunların çözümü yönünde yapılabilecek öneriler arasında; destekleme alım organı durumundaki Tariş'in piyasadaki alım oranının artırılması yanında, peşin ödeme ve esnek fiyat politikasının yürütülmesi özenle ve öncelikle ele alınması gerekli konular olarak belirtilmiştir