Manda sütü üretiminin ekonomik yönden sürdürülebilirliği üzerine bir araştırma: Balıkesir ili örneği

Türkiye’de manda yetiştiriciliği son yıllarda giderek önem kazanmıştır. Manda süt ve et yönlü olarak büyükbaş hayvan grubunda yer almakla birlikte mandacılıktan elde edilen ürün sayısı oldukça fazladır. Süt ve süt ürünleri açısından bakıldığında mandanın sütünden afyon kaymağı, lüle (rulo) kaymağı, manda yoğurdu, dondurma, tereyağı, peynir ve özellikle de mozzarella peyniri elde edilirken, etinden de sucuk, salam ve pastırma gibi işlenmiş et ürünleri elde edilmektedir. Manda sütü gerek protein (%4.2), gerekse yağ(%7.9), kalsiyum (264mg/100gr), magnezyum (307mg/100gr) ve C vitamini (6.7 mg/100gr) açısından inek sütüne göre çok daha zengin bir süttür. Türkiye’de manda varlığının en yoğun olduğu iller sırasıyla Samsun, İstanbul, Diyarbakır, Muş, Bitlis, Afyon, Sivas ve Kayseri illeridir. Ege bölgesinde ise manda yetiştiriciliği ve manda sütü üretimi ağırlıklı olarak Afyonkarahisar, Balıkesir ve Kütahya illerinde gerçekleştirilmektedir. Bu araştırmada manda sütü üretimi açısından Ege bölgesinde ikinci sırada yer alan Balıkesir ili seçilmiştir. Araştırmanın verileri; Balıkesir ilinde manda sayısının yüksek olduğu ve manda sütü üretiminin yoğun olarak yapıldığı Altıeylül ile Gönen ilçelerinde bulunan toplam 102 üreticiden anket yoluyla elde edilmiştir. Araştırmada Balıkesir ili manda yetiştiriciliği yapan işletmelerin mevcut durumu, hangi koşullarda bu üretimi gerçekleştirdikleri incelenmiş, kârlılık düzeyleri, üretici eline geçen fiyatlar, pazarlama kanalları ortaya konularak, üretimde ve pazarlamada karşılaşılan sorunlar ile bu sorunlara yönelik çözüm yolları sunulmuştur. Manda işletmelerinin teknik etkinliği Veri Zarflama Analizi (VZA) kullanılarak gridi ve çıktı yönelimli olarak hesaplanmıştır. 17 işletme etkin olarak bulunmuştur. İşletmelerin girdiye yönelik ortalama etkinlik skoru devlet desteği olması durumunda %58.51, olmaması durumunda ise %58.14 bulunmuştur. Çıktıya yönelik analizde, manda yetiştiriciliği yapılan işletmelerde tam etkinliğin sağlanması için brüt üretim değerinin %37.04 oranında artırılması gerekmektedir. Girdiye yönelik analizde bulunan potansiyel iyileştirme değerleri çıktıya yönelik olanla oldukça benzerlik göstermektedir. Çıktı ve girdilerdeki iyileştirme önerileri brüt üretim değeri haricindeki bütün değişkenler için azaltma yönündedir.

Buffalo farming in Turkey has become increasingly important in recent years. While the buffalo is in the group of cattle with milk and meat, the number of products obtained from buffalo farming is quite high. In terms of milk and dairy products, Afyon cream, lule cream (rulo), buffalo yogurt, ice cream, butter, cheese and especially mozzarella cheese are obtained from buffalo milk and in terms of meat, processed meat products such as sausage and pastrami are obtained from buffalo meat. Buffalo milk is much richer milk than cow's milk in terms of protein (%4.2), fat (%7.9), calcium (264mg/100gr), magnesium (307 mg/100gr) and vitamin C (6.7mg/100gr). Provinces where the most intense in the presence of buffalo in Turkey are Samsun, İstanbul, Diyarbakır, Muş, Bitlis, Afyon, Sivas and Kayseri. In the Aegean region, buffalo farming and buffalo milk production are mainly carried out in the provinces of Afyonkarahisar, Balıkesir and Kütahya. In this study, the province of Balıkesir, which is the second in the Aegean region in terms of buffalo milk production, was selected. The data used in the research is obtained through face to face survey from 102 producers in the town of Altıeylül and Gönen which the number of buffaloes is high and buffalo milk production is done intensively. In the study, by explaining of the current status of farms that breed buffalo, under what conditions they breed buffalo, profitability, producer prices and marketing channels, problems encountered in production and marketing and solutions for this problems were present. The technical efficiency of buffalo dairy farms was determined by Data Envelopment Analysis (DEA) with input-output oriented models. Only 17 dairy farms were found to be efficient The average efficiency score of the farms for the input oriented was found to be 58.51% in case of government buffalo support and 58.14% if there is not. In the output-oriented model, the gross production value should be increased by 37.04% in order to ensure the full efficiency in the buffalo dairy farms. The potential improvement values in the analysis for input-oriented model are quite similar to the output-oriented model. Potential improvement recommendations for output and inputs are reducing trend for all variables except production value.