Melanom tedavisi için veziküler ilaç taşıyıcı sistemin geliştirilmesi ve karakterizasyonu
Küçük Resim Yok
Tarih
2024
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Melanom; melanositlerin bir malignitesi olarak tanımlanabilir. UV maruziyet, diyet, sigara kullanımı, maruz kalınan kimyasallar melanom oluşumuna sebep olan faktörler arasında sayılabilir. Melanom, cilt kanseri kaynaklı ölümlerin büyük çoğunluğundan sorumludur ve metastatik melanomlu hastaların sağ kalım oranı oldukça düşüktür (Schadendorf et al., 2015). Melanom tedavisinde ilk seçenek cerrahi olmakla birlikte cerrahinin uygun olmadığı durumlarda (lentigo maligna melanoma gibi) medikal tedavi gerekmektedir. Melanom tedavisinde en sık kullanılan ajanlar kemoterapötiklerdir. Ancak kemoterapötikler; hastalar üzerinde ciddi yan etkilere sahip olmaları, hedeflendirmelerinin istenilen şekilde yapılamaması, hasta hücrelerin yanında sağlıklı hücrelere de zarar verebilmeleri açısından istenilen verimde kullanılamamaktadır ve yeni tedavi stratejilerine ihtiyaç vardır. Topikal tedavi, hedefe yönelik olması yönüyle bu konuda dikkat çeken bir tedavi yaklaşımıdır. Ancak FDA tarafından melanom tedavisinde onaylanmış topikal bir ürün bulunmamaktadır. Gen terapisi; çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılan, terapötik nükleik asit materyallerinin hücrelere aktarılarak hücresel süreçlerin düzenlenmesine dayanan bir tedavi şeklidir. Yapılan çalışmalarda melanomlu hücrelerde miR-23a düzeylerinin düştüğü rapor edilmiştir. Farelerde yapılan deneylerde miR-23a replasman tedavisi ile tümör metastazının azaldığı ve sağ kalımın arttığı gösterilmiştir. Ancak günümüzde gen terapisi için kullanılan yöntemlerin güvenlik ve toksisite sorunları vardır. Bu sebeple genetik materyallerin taşınmasında etkin ve güvenli taşıyıcı sistemlere ihtiyaç vardır. Sentetik eksozom-mimetikler; biyolojik eksozomlardan ilham alınarak geliştirilmiş laboratuvar ortamında tamamen sentetik olarak hazırlanan; genetik materyallerin, proteinlerin ve aktif maddelerin verilmesinde etkili ilaç taşıyıcı sistemlerdir. Eksozomların içerikleri, hücresel iletim mekanizmalarından sorumlu maddeler kullanılarak oluşturulur. Doğal bir fonksiyon olarak genetik materyal taşıyan eksozomların sentetik türevleri olduklarından genetik materyallerin hücrelere verilmesindeki engellerin üstesinden gelmede başarılıdırlar. Ayrıca yüklenen aktif maddelerin hücresel alımlarında da eksozomların füzyon ve adezyon özelliklerinin etkisiyle fosfatidilkolin:kolesterol lipozomlarına kıyasla daha iyi sonuçlar verirler. Bu işlevleri gerçekleştirirken toksik ve immünojenik olmamaları, gen terapisinde kullanılan diğer ilaç taşıyıcı sistemlere karşı üstünlük sağlar ve sentetik eksozom-mimetikleri dikkat çeken ilaç taşıyıcı sistemler yapar. Kanser tedavisindeki en büyük problemler arasında, ilacın kanser hücrelerinin yanısıra sağlıklı hücrelere de zarar vermesi ve tedavi edilmek istenen kanser hücrelerinin tedaviye karşı direnç oluşturması sayılabilir. Bu tez çalışmasında; etkin maddelerin melanom hücrelerindeki akümülasyonunun artırılması, kanser hücrelerinin tedaviye karşı direnç koymalarının engellenmesi ve ilaç taşıyıcı sistemin toksisite profilinin az olması sebepleriyle ilaç taşıyıcı sistem olarak eksozom-mimetikler seçilmiştir. Formülasyonda seçici olarak antikanser olan EGCG ile antianjiyogenetik özelliğe sahip miR-23a kombine edilerek kanser tedavisi sağlanırken metastazın önlenmesi amaçlanmıştır. Bu sayede melanom tedavisinde seçici antikanser, sağlıklı hücreler üzerine toksisite profili düşük, melanom hücreleri tarafından kolay kabul edilebilen ve etkin maddeleri dış etkenlerden koruyan bir formülasyon geliştirilerek kanser tedavisindeki zorlukların üstesinden gelinmesi hedeflenmiştir. Bu tez çalışmasında melanom tedavisi için CD9 ve Thrombospondin-1 (TSP-1) proteinleri ile fonksiyonelleştirilmiş, miR-23a ve (-)-Epigallocatechin-3-gallate (EGCG) yüklenmiş sentetik eksozom-mimetik formülasyonlarının hazırlanması, karakterizasyonu, hücre kültürü çalışmaları ve in ovo etkinlik çalışmaları gerekleştirilmiştir. Formülasyonun hazırlanmasına ince film hidrasyon, etanol enjeksiyon ve microfluidcs metotlarıyla membranlarında DMPC, kolesterol, DOPE, DOPS, sfingomyelin içeren eksozom-mimetiklerin hazırlanması ile başlanmıştır. Ardından optimize edilen hazırlama metotları ile eksozom-mimetiklere miR-23a ve EGCG yüklenmiştir. Hazırlanan eksozom-mimetikler, hücrelerde füzyon süreçlerinde görevli CD9 ve bir adezyon molekülü olan TSP-1 proteinleri ile ayrı ayrı işlevselleştirilmiştir. Bu yöntemle etkin, güvenli, ölçek büyütmeye uygun, tekrarlanabilir formülasyonların geliştirilmesi amaçlanmıştır. Yapılan hücre kültürü çalışmalarında etkin maddelerin hücresel alımının artması, melanomlu hücrelerde antikanser etkinlik sağlanması ve sağlıklı hücrelere zarar verilmemesi veya kanser hücrelerinden daha az zarar verilmesi hedeflenmiştir. Yapılan CAM (koriyoallantoik membran modeli) çalışmasında geliştirilen eksozom-mimetiğin tümör üzerindeki antikanser ve antianjiyogenetik etkileri gözlemlenmiştir. Bu projede geliştirilen sentetik eksozom-mimetikler ile uzun vadede daha etkin ve güvenilir kanser tedavisi sağlanabilir. Ayrıca eksozomlar vücudun neredeyse tüm hücrelerinden sentezlendiklerinden bu sistem bir model olacak olup sentetik eksozom-mimetikler kullanılarak kalp damar hastalıkları, nörodejeneratif hastalıklar gibi daha birçok hastalığa yönelik tedavi geliştirilebilir.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Vesicular drug delivery systems, Synthetic exosome-mimetics, EGCG, Proteoliposomes, Nano Drug Delivery Systems, Microfluidics., Veziküler ilaç taşıyıcı sistemler, Sentetik eksozom-mimetikler, Proteolipozomlar, Nano ilaç taşıyıcı sistemler, Microakışkanlar.
