Artritli hastalarda kronik ağrıya ilişkin bireysel yönetimin hastaların yetersizlik düzeyi ve yaşam kalitesine etkisi
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2008
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Ege Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Araştırma, gonartroz ve romatoid artrit (RA) tanısı olan hastalara uygulanan bireysel ağrı yönetimi eğitiminin; hastaların ağrı yönetim yöntemlerini kullanma ve yararlı bulma düzeyleri, fonksiyonel yetersizlik düzeyleri, ağrı şiddetleri ve yaşam kaliteleri üzerine olan etkisini incelemek amacı ile yarı deneysel (ön test-son test) bir çalışma olarak planlanmıştır. Araştırma; Eylül 2007-Haziran 2008 tarihleri arasında Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi Romatoloji polikliniğinde yürütülmüştür. Araştırma kriterlerine uyan ve araştırmaya katılmayı kabul eden 30 gonartrozlu ve 30 RA’li hasta olmak üzere toplam 60 hasta çalışmaya alınmıştır. Toplanan sosyo-demografik verilere ek olarak, her hastanın hastalık özellikleri ve ağrı yönetimine ilişkin toplam 24 sorudan oluşan bir anket formunu, Ağrı Yönetim Envanteri ile daha önceden ülkemizde geçerlik ve güvenirliği gösterilen Sağlık Değerlendirme Soru Anketini (Health Assessment Questionnaire, HAQ), Mc Gill Melzack Ağrı Soru Formunu ve SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeğini doldurması ve fibromiyalji sendromunda hassas noktaların dağılımı şekli üzerinde ağrıyan bölgelerini işaretlemesi istenmiştir. Toplanan verilerin değerlendirilmesinde SPSS (15.0) programı kullanılmıştır. Hastaların ölçüm zamanlarına göre yetersizlik puanları, ağrı şiddetleri ve yaşam kalitelerine yönelik puanlar arasındaki farklar ve ağrı yönetim yöntemlerinin karşılaştırılması, bir faktörü tekrarlı olan iki faktörlü varyans analizi ile; ağrı boyutlarına yönelik puanlar Student t testi ile ve ölçüm zamanlarına göre yetersizlik puan ortalamaları ve var olan ağrı şiddeti puan ortalamalarının bağımsız değişkenler arasındaki ilişkisi ise bir faktörü tekrarlı olan üç faktörlü varyans analizi ile değerlendirilmiştir. Çalışmaya alınan hastaların tamamı kadın olup; gonartroz ve RA gruplarının yaş ortalaması 54,03±10,12 yıl ve 52,46±11,45 yıldır. Gruplarda hastalık süreleri, sırasıyla 9,00±8,79 yıl ve 15,36±9,66 yıldır. Ağrı deneyim süreleri sırasıyla; 8,53±8,27 yıl ve 15,66±9,58 yıl olarak hesaplanmıştır. Hastaların tümünde artrite bağlı günlük yaşam aktivitelerinin etkilendiği/sınırlandığı ve en çok etkilenen aktivitenin gonartroz hastalarının %100’ünde ve RA hastalarının %90,0’ında hareket (yürüyüş, oturmakalkma, merdiven inip-çıkma) olduğu görülmüştür. Gonartroz hastalarının %63,3 ve RA hastalarının %80,0’inin ağrıları azaltmak için, eğitim almadan ağrı giderme yöntemlerini uyguladıkları görülmüştür. Her iki grupta da en çok ağrıyan bölge diz eklemi (gonartroz: %100 ve RA: %80) olarak belirtilmiştir. Ağrıyı en etkin olarak azaltan faktörün dinlenme olduğu (gonartroz grubunda %76,6 ve RA grubunda %96,6); ağrıyı en çok artıran faktörün ise yorgunluk olduğu (gonartroz grubunda %86,6 ve RA grubunda %93,3) saptanmıştır. Gonartroz ve RA grubundaki hastaların ölçüm zamanlarına göre yetersizlik puanı yönünden gruplar arası fark anlamlı bulunmamıştır (F=0,121; p=0,729). Yetersizlik puanının dönem içerisindeki düşüşünün istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır (F=98,394; p<0,001). Bu düşüş her iki grupta da benzer bir yapı göstermiştir (F=0,266; p=0,767). Gonartroz ve RA grubundaki hastaların ölçüm zamanlarına göre var olan ağrı şiddeti puanı yönünden gruplar arası fark anlamlı bulunmuştur (F=4,156; p=0,046) ve RA grubundaki hastalarda var olan ağrı şiddeti puanı gonartroz grubundaki hastalara göre daha hızlı bir düşüş göstermiştir. Var olan ağrı şiddeti puanının dönem içerisindeki düşüşünün istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır (F=89,844; p<0,001). Bu düşüş her iki grupta da benzer bir yapı göstermiştir (F=0,169; p=0,844). SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeğinin fiziksel fonksiyon, fiziksel rol fonksiyon, emosyonel rol fonksiyon, mental sağlık, enerji/yorgunluk, ağrı, genel sağlık anlayışı, geçen yıl süresince sağlıktaki değişiklik alt boyut puanının dönem içerisindeki artışının önemli olduğu saptanmıştır (p<0,001); ancak gruplar arasında anlamlı fark yoktur (p>0,05). Sadece sosyal fonksiyon puanının dönem içerisindeki değişiminin önemli olmadığı (p=0,319) görülmüştür. Hastaların en çok kullandıkları ağrı yönetim yöntemleri sıklık sırasına göre; dini inancından destek almak, olumlu telkinler kullanmak, dinlenmek, anlayabilen kişilerle konuşmak, dikkati başka yöne çekmek, fiziksel aktiviteden kaçınmak, hekim tarafından reçete edilen ağrı kesici ilaç almak, egzersiz yapmak, masaj yapmak olarak belirlenmiştir. Hastaların kullandıkları ağrı yönetim yöntemlerinden en yararlı buldukları yöntemler sıklık sırasına göre; dini inancından destek almak, dinlenmek, olumlu telkinler kullanmak, hekim tarafından reçete edilen ağrı kesici ilaç almak, ağrılı bölgelere sıcak uygulama yapmak, dikkati başka yöne çeken teknikler kullanmak, ağrılı bölgelere soğuk uygulama yapmak, egzersiz, stresi kontrol altına almaya yardımcı yöntemleri kullanmak ve ağrılı bölgelere masaj yapmak olarak belirlenmiştir.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Artrit, osteoartrit, romatoid artrit, yetersizlik, ağrı, yaşam kalitesi, ağrı yönetim yöntemi, bireysel yönetim., Arhritis, osteoarthritis, rheumatoid arthritis, disability, pain, quality of life, pain management method, self management., İç Hastalıkları Hemşireliği A.B.D.
